ΚΟΙΝΟΝ ΚΥΠΡΙΩΝ
ΝΙΚΟΣ ΛΥΓΕΡΟΣ
ΤΙΤΛΟΣ: Νοημοσύνη v/s Tύχης
Συνέντευξη: Ανδρούλα Τουμάζου
Συλλαλητήριο εναντίον του σχεδίου Ανάν, Δεκέμβρης 2002, πλατεία Ελευθερίας. Ένας 34χρονος διανοούμενος με εντυπωσιακές σπουδές, διδακτορικά και συγγραφικό έργο (κάπου 700!) στα οδοφράγματα. Ένας Έλληνας από τον Βόλο με έδρα τη Λυών, ο στρατηγικός σύμβουλος Νίκος Λυγερός, δραστηριοποιείται έντονα στην Κύπρο –Ίδρυμα Αλτρουισμός για μαζικές προσφυγές στο ΕΔΑΔ, Γυμνάσιο Ριζοκαρπάσου, αποκατάσταση νεκροταφείων- όπου συγκεντρώνει τον θαυμασμό αλλά και τον φθόνο, την αμφισβήτηση αλλά και την εκτίμηση.
Οι πιθανότητες να μιλάς με τον πιο ευφυή Έλληνα και έναν από τους 60 εξυπνότερους ανθρώπους στον κόσμο (δείκτης νοημοσύνης 189 στην κλίμακα Standford-Binet) κυμαίνονται από ανύπαρκτες έως ελάχιστες. Ευτυχώς στη ζωή λειτουργεί και το τυχαίο. Τυχαίο εξάλλου θεωρεί και ο ίδιος ο Νίκος Λυγερός την αναγνώριση από την κοινωνία μιας ιδιοφυϊας. Βιώνει ακόμη την υψηλή νοημοσύνη ως «προίκα» που σου δίνεται χωρίς να κάνεις τίποτε κι εσύ τη χρησιμοποιείς ή όχι για να παλέψεις την ανάγκη και να αναστρέψεις την τύχη επιδιώκοντας ένα καλύτερο αύριο.
- Τι γυρεύει, είπα, ο Νίκος Λυγερός στην πλατεία Ελευθερίας της Λευκωσίας να διαδηλώνει εναντίον του Σχεδίου Ανάν; Μου φάνηκες κάπως ξένος στον χώρο.
Είμαι πάντα ξένος.
- Προς όλα και όλους;
Προς όλα.
- Κι όμως λες ότι…
Γι’ αυτό τους αγαπάω όλους. Αν δεν είσαι ξένος, έχεις την παρέα σου. Η παρέα είναι καλή μεταξύ τους, είναι όμως εντελώς επιφανειακή. Για να νιώθεις ότι είσαι πραγματικά άνθρωπος δεν πρέπει να ανήκεις σε μία ομάδα. Ως προς το συλλαλητήριο, με κάλεσαν. Ήξεραν ότι έγραφα ήδη και δημοσίευα γι’ αυτά τα θέματα, περί στρατηγικής, περί γεωπολιτικής. Όσο για μένα, εφόσον υπάρχει μια ανάγκη για το Κυπριακό, δεν πρέπει να υπάρχει «γιατί». Υπάρχει μόνο έργο. Αν οι άλλοι δεν μπορούν να το κάνουν, καν’ το εσύ και μην περιμένεις από τους άλλους.
- Έχοντας υψηλή νοημοσύνη συλλαμβάνεις απόλυτα και τον βαθμό δυσκολίας επίλυσης του Κυπριακού. Ωστόσο είσαι αισιόδοξος, ενθουσιώδης θα έλεγα.
Αν βλέπεις ότι δεν υπάρχει τύχη και υπάρχει ανάγκη, πρέπει να το παλέψεις. Γιατί η νοημοσύνη είναι απλώς η πάλη της ανάγκης εναντίον της τύχης. Ακόμη και αν ξέρεις εξαρχής ότι αυτό θα σου δημιουργήσει προβλήματα προσωπικά, όταν βλέπεις ότι οι άλλοι το έχουν ανάγκη πρέπει να το κάνεις.
- Αγώνας λοιπόν, πάλη, μάχη, στρατηγική… χρησιμοποιείς όρους πολεμικούς. Πόλεμος… πατήρ πάντων τελικά;
Όχι. Γενικά η ιδέα είναι ότι αν θέλεις πραγματικά ειρήνη, πρέπει να συνειδητοποιήσεις τι σημαίνει πόλεμος.
- Όχι παρασκεύαζε πόλεμον;
Ναι, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Ιδιαίτερα για το Κυπριακό, πολλοί θεωρούν ότι είναι καλύτερα να μη λέμε ότι υπήρξε πόλεμος, έτσι δεν υπήρξε ήττα, καλύτερα να μη λέμε ότι υπάρχει κατοχή, άρα δεν υπάρχουν κατεχόμενα και έτσι ζούμε.
- Ανάγκη απλής επιβίωσης;
Ναι, αλλά άμα εσύ θέλεις τη ζωή; Δεν πρέπει να δεχθείς ότι υπάρχει πόλεμος, κατακτητής, εισβολέας, ότι υπάρχει βίαιη εισβολή και κατεχόμενα;
Ίδρυμα «Αλτρουισμός»
- Μετά το συλλαλητήριο έρχεται, σαν μια πολύ σημαντική κίνηση, το Ίδρυμα «Αλτρουισμός».
Είχα δει την ανάγκη μιας νέας μορφής πολέμου όσον αφορά το Κυπριακό στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ότι δηλ. οι προσφυγές ήταν σημαντικές. Από τον Ιανουάριο του 2003 είχα αποφασίσει ότι έπρεπε να γίνει κάτι. Έκανα επαφές με Κύπριους που είχαν κάποια σημαντική θέση και είδα μεγάλη αδράνεια. Δεν ήθελαν να κάνουν κάτι που να έχει πολιτικό ή οικονομικό κόστος. Έτσι οι επαφές έγιναν πιο πολύ με τη στρατηγική έννοια του think tank, να κάνουμε δηλ. μια ομάδα που να σκεφτεί κάτι αποτελεσματικό. Επίσημα το Ίδρυμα υπάρχει από τις 17 Απριλίου του 2003 και ιδρύθηκε για τη μαζική προώθηση των προσφυγών εναντίον όχι μόνο της Τουρκίας αλλά όλων αυτών που καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Κύπρο. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να θυμηθούμε ότι υπήρξαν ορισμένες προσφυγές, ιδιαίτερα η προσφυγή για μη ελεύθερη διακίνηση του Τουρκοκύπριου που ήταν πολύ σημαντική για εμάς, διότι στην Ευρώπη δεν μπορούσαν πια να πουν ότι μόνο οι Έλληνες στρέφονται εναντίον της Τουρκίας. Εκδικάστηκε, πέτυχε και μετά υπήρξαν και τα ανοίγματα στα οδοφράγματα. Τα ανοίγματα μπορούσαμε να τα είχαμε προβλέψει και έτσι έγινε, τουλάχιστον όσον αφορά την ομάδα μας. Άρα, εφόσον υπήρχε αυτή η μερική ελεύθερη διακίνηση, έπρεπε να κοιτάξουμε κατ’ ευθείαν τη μη απόλαυση περιουσίας. Γιατί το σκεπτικό του Ντενκτάς είναι ότι, εφόσον οι Τουρκοκύπριοι άρχισαν να κάνουν προσφυγές για μη ελεύθερη διακίνηση, έπρεπε να ανοίξει τα οδοφράγματα και έτσι όλες αυτές οι προσφυγές έπεσαν. Σύμφωνα με τη στρατηγική δεν αρκεί να έχεις μια καλή ιδέα, πρέπει να την εφαρμόσεις τη σωστή ώρα. Το Ίδρυμα μπήκε σε αυτό το χρονικό πλαίσιο χρησιμοποιώντας την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας τις πρώτες προσφυγές, να προετοιμαστεί. Γρήγορα ανταποκρίθηκαν πολλοί δικηγόροι κι έτσι άρχισε το σύστημα να λειτουργεί δυναμικά και πραγματικά μαζικά. Κάθε πρόσφυγας που κάνει την προσφυγή του κοιτάζει μόνο τον εαυτό του, τώρα όμως υπάρχει ένας γενικός συντονισμός.
–Οι καταδικαστικές αποφάσεις του ΕΔΑΔ θα πρέπει βέβαια να αξιοποιηθούν και πολιτικά. Έτσι δεν είναι;
Η πολιτική λειτουργεί μετά τη στρατηγική. Η στρατηγική -όπως και η νοημοσύνη- ζει μέσα στο μέλλον. Η πολιτική χρησιμοποιεί το παρόν. Εκμεταλλεύεται το παρόν όχι επειδή βλέπει μακριά στο μέλλον. Δεν μπορεί. Ο ορίζοντάς της είναι ελάχιστος. Στο Δ.Σ. του «Αλτρουισμού», για λόγους ευνόητους, δεν υπάρχει ούτε πολιτικός ούτε δικηγόρος. Γιατί αμέσως θα έλεγαν ότι το κάναμε για να προωθήσουμε τον τάδε δικηγόρο ή τον τάδε πολιτικό. Δικηγόροι από όλα τα κόμματα έχουν υπογράψει τη σύμβαση του Ιδρύματος, που αναλαμβάνει προσφυγές μόνο με 500 λίρες και δίχως ποσοστό, από τις οποίες επιχορηγούμε τις 250, ενώ για τους αγνοούμενους και εγκλωβισμένους όλα τα έξοδα είναι του Ιδρύματος.
Πρόγραμμα «Κύπρος Ανέστη»
- Στη συνέχεια έχουμε το «Κύπρος Ανέστη».
Αυτό το πρόγραμμα προέρχεται από την ιδέα ότι για να βοηθήσεις τους ζωντανούς πρέπει πρώτα να βοηθήσεις τη μνήμη τους.
- Και στην ποίησή σου η μνήμη έχει τεράστιο βάρος.
Για μένα το σημαντικό στοιχείο είναι ζωή – θάνατος. Πολλοί από εμάς θεωρούν ότι όλη η ουσία είναι εδώ. Μετά όμως τη ζωή και τον θάνατο υπάρχει ένα άλλο ζευγάρι, η μνήμη και η λήθη. Πρόσεξε, όταν πεθάνει κάποιος λέμε «ζωή σε σένα, να τον θυμάσαι», κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Αυτός που πεθαίνει, ζει μέσα από εμάς. Σε ένα άλλο έργο, μια τραγωδία, ο τίτλος είναι «Μνήμη μέλλοντος». Η μνήμη είναι η μόνη που μπορεί να ξεπεράσει τα όρια του θανάτου. Η συλλογική μνήμη. Αν λοιπόν θέλουμε πραγματικά να κάνουμε κάτι για τα κατεχόμενα, πρέπει να αναστηλώσουμε τα κοιμητήρια. Η Κύπρος ανέστη όντως όταν αρχίσαμε με τα νεκροταφεία Λευκονοίκου και Κοφίνου. Δεν υπάρχουν απλώς δύο κοινότητες, υπάρχει ένας λαός. Τώρα προχωρούμε με το Ριζοκάρπασο, το Κάρμι…
Αλλά είναι σημαντικό και από στρατηγική άποψη: Ο καθένας φροντίζει τους τάφους των δικών του και κανείς δεν μπορεί να πει ότι αυτό δεν αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα. Είναι η βάση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όταν υπάρχει όμως συντονισμός, είναι σαν να αναστηλώνει ολόκληρο χωριό και στο τέλος της ημέρας όλο το νεκροταφείο θα έχει αναστηλωθεί. Και αυτό είναι το σημαντικό. Έχουμε κάνει την καταγραφή των τάφων, την έχουμε βάλει και στην ιστοσελίδα, με αποτέλεσμα να πάρουμε πληροφορίες από άλλους χωριανούς, που ήξεραν ποιος ήταν δίπλα σε ποιον, κι έτσι βρήκαμε πολλούς τάφους εκεί που δεν είχε απομείνει ούτε ίχνος. Χρησιμοποιούμε την αλυσίδα της κοινωνίας για να βρούμε τους κρίκους. Και όταν όλο το νεκροταφείο υπάρχει, όσοι κατάγονται από αυτό το χωριό θέλουν πιο πολύ να πάνε. Υπάρχει τώρα κάτι σημαντικό, δεν είναι πια κάτι αφηρημένο.
- Γι’ αυτό και υποστηρίζεις τις επισκέψεις στα κατεχόμενα και μάλιστα όχι απλώς ως προσκυνητές αλλά…
Να πηγαίνουμε και να δημιουργούμε. Γιατί το μέλλον της Κύπρου είναι στα κατεχόμενα.
Στρατηγική de facto: «Μαθήματα Ελευθερίας»
- «Αλτρουισμός» και επαναλειτουργία του Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου. Από τα νεκροταφεία στα σχολεία, από τους νεκρούς στους ζωντανούς, στα παιδιά...
Κοιτάζουμε τους νεκρούς πρώτα, αλλά έχει σημασία να κοιτάξουμε και το μέλλον μας. Δεν πρέπει πια να υπάρχει στην Κύπρο μόνο το σύνθημα «δεν ξεχνώ», αλλά και «δεν ξεχνώ το μέλλον». Με το άνοιγμα των οδοφραγμάτων δεν μπορείς πια να λες απλώς «ξέρεις, εγώ έκλαψα τα δάκρυα της ζωής μου γι’ αυτό το θέμα». Σημασία έχει τι κάνεις τώρα. Τώρα είμαστε υπεύθυνοι. Μιλούσαμε για τα νεκροταφεία, υπάρχουν όμως και οι εκκλησίες. Δεν μπορείς τώρα να λες ότι η εκκλησία είναι ανοικτή στους ανέμους και βρέχει πάνω στις τοιχογραφίες και δεν σε νοιάζει. Τώρα για το Ριζοκάρπασο, ξέρουμε τι έγινε στην Αγία Τριάδα με την Ελένη Φωκά και το σχολείο που έκλεισαν οι Τούρκοι το ’97. Τώρα δεν υπάρχουν πια νέοι - σε αυτό αναφέρομαι με το ποίημα «Τα ζωντανά νεκροταφεία». Ξέρουμε λοιπόν ποιο θα είναι το μέλλον στο Ριζοκάρπασο. Δεν το θέλουμε αυτό το μέλλον. Αυτό το μέλλον ανήκει πια στο παρελθόν. Στο Ριζοκάρπασο υπάρχουν ακόμα παιδιά.
- Πόσα όμως, θα σου πει κάποιος. Αξίζει να μείνουν αυτά τα δύο παιδιά εκεί…
Τώρα δεν είναι μόνο δύο. Έχουν γίνει εννέα! Βλέποντας ότι μια ομάδα από 14 καθηγητές πηγαίνουν καθημερινώς για να κάνουν μαθήματα, σου λένε γιατί να μην πάω κι εγώ, γιατί να μην μείνω. Και όχι μόνο ήρθαν, αλλά θα έρθουν κι άλλοι και υπάρχουν και μεγαλύτεροι που ήταν στο Λύκειο και παρακολουθούν μερικά μαθήματα, όπως γαλλικά, που δεν είχαν κάνει. Άρα η ομάδα εμπλουτίζεται συνεχώς και έχει ήδη αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση. Δηλ. οι Τούρκοι προσπάθησαν να τους κάνουν να φύγουν όλοι, και εμείς, κρατώντας δύο παιδιά με αυτήν την ομάδα καθηγητών, αναγκάσαμε κι άλλους να επιστρέψουν. Αυτή είναι στρατηγική de facto. Θεωρούμε ότι το Γυμνάσιο θα αρχίσει να λειτουργεί και επίσημα σε λίγους μήνες. Μόνο που το παιδί δεν μπορεί να περιμένει την πολιτική χρονιά, πρέπει να κοιτάζει τη σχολική. Εμείς δημιουργούμε αυτόν τον κρίκο. Το σημαντικό είναι ότι το γυμνάσιο δεν λειτουργεί από το ’75 και τώρα, αν καταφέρουμε αυτήν την προσπάθεια, τα παιδιά το 2004 θα λένε «εγώ τελείωσα το γυμνάσιο στο Ριζοκάρπασο και έχω το δίπλωμα». Το Υπουργείο Παιδείας έχει ήδη δεχτεί ότι αυτό είναι επίσημο δίπλωμα. Δεν είναι απλά βοηθητικά μαθήματα. Έχουν το ίδιο επίπεδο.
- Θα μπορούσε ίσως να σας κατηγορήσει κάποιος ότι, ενεργώντας χωρίς προηγούμενη έγκριση της κυβέρνησης και φέροντάς την προ τετελεσμένου γεγονότος, μπορεί να βλάψετε.
Υπάρχει όμως συντονισμός.
- Δηλ. δεν ενεργείτε αυθαίρετα, αλλά απλώς παίρνει την πρωτοβουλία το Ίδρυμα;
Μπαίνει μπροστά το ίδρυμα γιατί είναι ιδιωτικά μαθήματα, δεν μπορεί όμως να χορηγήσει επίσημο δίπλωμα ούτε να φέρει επιθεωρητή για να εξετάζει τα παιδιά κάθε μήνα. Αυτό είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Παιδείας, το οποίο δεν μπορούσε, ως κρατικό σύστημα, να κάνει τίποτε από μόνο του. Ο Ντενκτάς είχε απορρίψει το κρατικό Γυμνάσιο, είχε απορρίψει το ιδιωτικό Γυμνάσιο, όμως πάντοτε προφορικά. Εμείς αυτό χρησιμοποιούμε. Στο τέλος της χρονιάς μπορεί να πει αυτές είναι ερμηνείες δικές σας, εγώ δεν έστειλα κάτι γραπτό που να σας απαγορεύω το γυμνάσιο. Εφόσον δεν το απαγορεύεις, το κάνουμε. Λειτουργούμε λοιπόν σε ένα διακριτικό πλαίσιο που δεν είναι μυστικό, διότι ξέρουμε ότι αυτοί ξέρουν ότι το κάνουμε και εμείς κάνουμε σαν να μην ξέρουμε ότι το ξέρουν. Απλώς δεν πας στο Ριζοκάρπασο και να φωνάζεις παντού είναι η ώρα του μαθήματος. Για να καταλάβεις, σε κάποια φάση κάναμε το μάθημα και στην αυλή ο τούρκος αστυνόμος μιλούσε με τους γονείς χωρίς επίσημα να ξέρει ότι είχε μάθημα δίπλα. Και εδώ είναι η διαφορά. Πολλοί προσπαθούν να κάνουν ενέργειες για το γυμνάσιο στην Ε.Ε. και λένε εμείς θα το πολεμήσουμε κ.λπ. Όταν όμως πας να δεις τη γιαγιά εκεί πέρα και της λες «ξέρεις, εμείς το παλεύουμε στην Ε.Ε.» δεν σημαίνει τίποτε γι’ αυτήν. Ενώ όταν βλέπει καθηγητές να πηγαίνουν για να κάνουν μάθημα στα μωρά, η γιαγιά καθαρίζει γρήγορα το δωμάτιο μόλις φάμε για ν’ αρχίσει το μάθημα πιο γρήγορα. Και η γιαγιά μένει εκεί και παρακολουθεί και κλαίει την ώρα που το παιδί κάνει μάθημα, γιατί είναι η μνήμη της.
- Επιβεβαιώνεις με όλα αυτά ότι δίνεις στους ανθρώπους. Τελικά «κερδίζεις» κι εσύ κάτι;
Όχι, νομίζω ότι δεν κερδίζω. Για μένα… χάνεις συνεχώς.
- Τι χάνεις;
Τη ζωή σου - με την έννοια ότι χάνεις τις τελευταίες σου στιγμές. Απλώς, προσφέροντας αυτές τις τελευταίες στιγμές, νιώθεις ότι κάνεις κάτι. Ούτως ή άλλως, νομίζω ότι σε αυτό το πλαίσιο λειτουργούμε με την προμηθειακή δομή. Να σ’ το θέσω αλλιώς: Τι κέρδισε ο Προμηθέας;
- Ωραία, έδωσε μόνο, δεν πήρε.
Έπρεπε να το κάνει;
- Νέοι Προμηθείς λοιπόν… Κάθε κοινωνία και οι Προμηθείς της…
Ναι. Εκεί που υπάρχει φωτιά, πρέπει να δημιουργήσεις φως, αλλά ζεις μέσα στη σκιά. Η σκιά είναι το μόνο πλαίσιο που σου επιτρέπει να βλέπεις το φως. Άρα ενεργοποιείσαι με την ιδέα του κεριού. Όταν ανάβεις ένα κερί, τι κερδίζει το κερί;
- Τον θάνατό του, φυσικά. Γι’ αυτό πλάστηκε…
Γι’ αυτό σου λέω, γεννιέσαι για να πεθάνεις. Συνεχώς το κερί προσπαθεί να δώσει φως, ζώντας τις τελευταίες του στιγμές. Γιατί δίνοντας φως είναι στη φύση του να λιώνει. Αλλά άμα δεν λιώσει, δεν θα υπάρχει φως.
πηγή -
http://www.lygeros.org/Prosfyges/contentb3a3.html?id=110
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου