Εχω την αίσθηση ότι αυτά που βιώνει η Τουρκία τις τελευταίες ημέρες είναι γεγονότα τόσο σημαντικά που είναι ιστορικά (με την έννοια ότι θα επηρεάσουν σημαντικά τις εξελίξεις στην περιοχή μας και στον πλανήτη τις επόμενες δεκαετίες ). Είναι δηλαδή γεγονότα που θα επηρεάσουν σημαντικά τις κινητήριες δυνάμεις της ιστορίας.
Παρακάτω θα περιγράψω την άποψη μου γι΄αυτά τα γεγονότα και τις συνέπειες τους.
Α/ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΒΙΩΝΕΙ Η ΤΟΥΡΚΙΑ
Το πραξικόπημα απ' ότι φαίνεται, απέτυχε, όπως θα μπορούσε και να πετύχει.Ο Ερντογκάν είναι ζωντανός,.Ομως θα μπορούσε να είχε σκοτωθεί.Ολα αυτά, ήταν στο παιχνίδι.Αυτά που θα περιγράψω παρακάτω ώς σημαντικά γεγονότα γιά την Τουρκία δεν θα ήταν λιγότερο σημαντικά αν το πραξικόπημα πετύχαινε τους στόχους του.Απλά, αν δν είχε συμβεί το πραξικόπημα, τα σημαντικά αυτά γεγονότα στα οποία θα αναφερθώ, θα συνέβαιναν ενδεχομένως σε μερικά χρόνια από τώρα, και όχι σήμερα.Η απόπειρα πραξικοπήματος, απλά ξεσκέπασε τα σημαντικά αυτά γεγονότα και τα έκανε πιό ορατά άμεσα.
Κατά συνέπεια, από την σκοπιά που προσωπικά προσπαθώ να κατανοήσω τα δεδομένα, δεν θα ενδιαφερθώ γιά
-τους λόγους για τους οποίους απέτυχε το πραξικόπημα
- το αν ο Ερντογκάν θέλει να γίνει σουλτάνος ή δικτάτορας
-το άν το πραξικόπημα υποστηρίχθηκε ή όχι από ξένες δυνάμεις
Ολα αυτά άλλωστε θα βγούν στη φόρα αργά ή γρήγορα, και οι όποιες εικασίες είναι ανούσιες.
Α1/ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ Ο ΑΤΑΤΟΥΡΚ
Η Τουρκία όπως την γνωρίζαμε, από την στιγμή που την δημιούργησε ο Κεμάλ Ατατούρκ μέχρι και σήμερα, ήταν ένα τερατώδες δημιούργημα από κρατικής και θεσμικής άποψης.Ηταν ένα κράτος που είχε δημιουργηθεί, ρίχνοντας τα θεμέλια του πάνω σε γενοκτονίες που είχε διαπράξει.Ακόμα και μετά την νίκη του το 1922, το κράτος αυτό επιδίωξε και κατάφερε την απόλυτη εθνοκάθαρση.Από ιδεολογικής άποψης,ο Ατατούρκ ήταν κατά την γνώμη μου αυτός που ανακάλυψε αυτό που αργότερα ονομάστηκε ναζισμός.Ηταν όμως παράλληλα και ο ιδρυτής αυτού που αργότερα ονομάστηκε φασισμός.Καθιέρωσε ένα ναζιστο-φασιστικό καθεστώς στη χώρα του που δεν αμφισβητείτο από κανέναν εντός της Τουρκίας μέχρι πρόσφατα, και ήταν κατά κάποιο τρόπο, ο πατέρας του έθνους, διότι ήταν αυτός που "απελευθέρωσε την χώρα " από τους έλληνες.Κατά την άσκηση των καθηκόντων του ώς ηγέτης της Τουρκίας,προσπάθησε αναμφισβήτητα να εκμοντερνίσει την χώρα του.Ομως, έκανε ένα μοιραίο λάθος σ΄αυτό το πλαίσιο.Προσπάθησε να ξεκόψει την χώρα του με βίαιο τρόπο από το θρησκευτικό και πολιτισμικό παρελθόν της.Ενα από τα πιό γνωστά μεταξύ εκατοντάδων μέτρων που έλαβε τότε, ήταν η καθιέρωση της απαγόρευσης της μαντίλας γιά τις γυναίκες.Ολα αυτές οι αλληλοσυγκρουόμενες μεταξύ τους πρακτικές και ιδεολογίες (ναζισμός, φασισμός, δημοκρατικές εκλογές γιά τα μάτια του έξω κόσμου, αποκοπή από το παρελθόν επιβεβλημένη από το καθεστώς αλλά μή απόλυτα εφικτή στην πραγματικότητα τόσο άμεσα, βίαιος εκμοντερνισμός με ξένες μεθόδους,ακραίος εθνικισμός ...) έμελλε να είναι το μέλλον της Τουρκίας γιά κοντά 90 χρόνια, χωρίς καμμιά δυνατότητα αμφισβήτησης, είτε από τους ηγέτες που έπρεπε να τις υπηρετούν, είτε από τους πολίτες.Μάλιστα, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, υπό τον φόβο της τότε Σοβιετικής Ένωσης, η Τουρκία υποχρεώθηκε να ενταχθεί και στο ΝΑΤΟ, γεγονός που πρόσθεσε στις ως άνω αλληλοσυγκρουόμενες πρακτικές, και την υποχρεωτική συμμαχία(υποταγή στην πραγματικότητα ) με τους Δυτικούς/Δημοκρατικές Χώρες.
Ολα αυτές οι αλληλοσυγκρουόμενες πρακτικές και ιδεολογίες που δεν θα μπορούσαν να υπηρετούνται παράλληλα εντός ενός κράτους, υπηρετήθηκαν μιά χαρά στην Τουρκία γιά δεκαετίες χωρίς κανένα πρόβλημα με εργαλείο τον απόλυτο αυταρχισμό του κράτους, και με εγγυτή αυτού του είδους κράτους, τον Τουρκικό Στρατό.Και μάλιστα, όταν κάποιες στιγμές οι αλληλοσυγκρουόμενες πρακτικές και ιδεολογίες έφθαναν στα όρια τους, υπήρχε πάντα η δυνατότητα να δημιουργηθεί ένα μικρό επεισόδιο με την Ελλάδα, ώστε να γαλουχηθεί ο υπέρμετρος εθνικισμός του Λαού και να επανέλθει η κανονικότητα.
Ομως, αυτή η κατάσταση όπως περιγράφηκε ανωτέρω, επειδή δεν στέκει διανοητικά, όσος αυταρχισμός και να μπορεί κατά καιρούς να χρησιμοποιηθεί, δεν μπορεί να υπάρξει επ΄άπειρον.Είτε θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί σταδιακά ώστε να αποκτήσει μιά διανοητική και πρακτική συνοχή, είτε θα καταρρεύσει και θα αντικατασταθεί από κάτι άλλο.
Α2/ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Πέρα από το τέρας του Ατατούρκ όπως περιγράφηκε ανωτέρω, που επηρεάσε γιά δεκαετίες όλους τους πολίτες της Τουρκίας, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όταν μιλάμε γιά την σημερινή Τουρκία ή τους σημερινούς Τούρκους υπηκόους, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα συμπαγές και με ενιαία χαρακτηριστικά κοινωνικό και εθνικό σώμα.
Το πρώτο που μας έρχεται στον νού είναι οι Κούρδοι της Τουρκίας που αποτελούν το 20-25% του πληθυσμού.Πόσοι είναι, κανείς δεν ξέρει ακριβώς και η Τουρκία δεν το λέει φυσικά.Πάντως δεν είναι κάτω από 15-20 εκατομμύρια.
Μετά είναι οι λαοί που υποχρεώθηκαν να εξισλαμιστούν γιά να επιβιώσουν και έχουν ακόμα επίγνωση της εθνικής καταγωγής τους.Είναι Αρμένιοι, Ελληνες, Ασσύριοι,Αραβες,κλπ...Είναι 3-4 εκατομμύρια.
Τέλος είναι οι Τούρκοι που είναι γύρω στα 50-55 εκατομμύρια.Αυτοί χωρίζονται θρησκευτικά, σε σουνίτες (συντριπτική πλειοψηφία), Αλεβίτες, και σιίτες.Από τα 50-55 εκατομμύρια, οι μισοί (οι οπαδοί του Ερντογκάν ουσιαστικά ) ανήκουν στα λαικά στρώματα και είναι φυσικά σουνίτες.Το υπόλοιπο 50% είναι επίση ςκυρίως σουνίτες, αλλά κοινωνιολογικά, πολιτικά και οικονομικά, εκφράζουν διάφορες άλλες κοινωνικές ομάδες (κεμαλιστές, εθνικιστές, ....)
Ετσι, βλέπουμε ότι έχουμε να κάνουμε με πολλές και διαφορετικές Τουρκίες αν δούμε τα πράγματα από εθνοτικής, θρησκευικής,οικονομικής, πολιτικής, και κοινωνιολογικής σκοπιάς.
Α3/Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΤΟΥ ΑΤΑΤΟΥΡΚ ΚΑΙ Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΙΣΛΑΜΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ
Είχα αναφέρει παραπάνω (Α1) ότι το τέρας που δημιούργησε ο Ατατούρκ και συντηρήθηκε επί δεκαετίες δεν μπορούσε να διαρκέσει επ΄άπειρον.Είτε θα μεταρρυθμιζόταν σταδιακά ώστε να οδηγήσει την Τουρκία στο μέλλον, είτε θα αντικαθίστατο αργά ή γρήγορα από κάτι άλλο, ειδικά σε μιά χώρα που είχε τόσες μεγάλες διαφορές να συνθέσει (Α2).
Η τάση που διαφαινόταν από το 2011-2012, ήταν ότι το τέρας του Ατατούρκ, τελικά δεν θα μεταρρυθμιστεί, αλλά θα αντικατατασταθεί από κάτι άλλο.
Κι΄όμως, δεν ήταν πάντα έτσι τα πράγματα.Οταν πρωτο- ανέλαβε ο Ερντογκάν, και γιά 7-8 χρόνια, η τάση που διαφαινόταν ήταν ότι το τέρας του Ατατούρκ θα μεταρρυθμιζόταν.Ο Ερντογκάν, είχε ξανασυνδέσει απαλά την χώρα με το παρελθόν της και με την θρησκεία της, δίδοντας της παράλληλα λαμπρές οικονομικές προοπτικές.Εκανε τα πάντα γιά να δείξει ότι σέβεται το τέρας του Ατατούρκ ενώ παράλληλα προσπαθούσε να του δώσει μιά μοντέρνα εκδοχή και να το κάνει να στέκει πρακτικά και διανοητικά.Δεν ήταν πολύ μακριά από το να το επιτύχει.Και με τους Κούρδους είχε κάνει τις αναγκαίες τομές ώστε επιτέλους να προκύψει μιά ειρήνευση.
Ωσπου προέκυψε ο μοιραίος άνθρωπος που έμελλε,χωρίς να το θέλει, να αλλάξει την ροή της ιστορίας γιά την Τουρκία αλλά γιά ολόκληρη την περιοχή.Ηταν ο Αχμέτ Νταβούτογλου που προφανώς εντυπωσίασε τον Ερντογκάν με την παιδεία του (παιδεία που ο Ερντογκάν ούτως ή άλλως δεν είχε), και με την θεωρία του γιά την εφικτότητα της νεο-οθωμανικής Τουρκίας.Ποιός επιτυχημένος πρωθυπουργός γιά 8 χρόνια θα έμενε αδιάφορος σε μιά περιγραφή τύπου Νταβούτογλου (Στρατηγικό Βάθος) που να εξηγούσε ότι είναι εφικτό και μάλιστα γρήγορα η χώρα που διοικούσε να γίνει υπερδύναμη;Mαλλον κανένας με παιδεία εφάμιλλη του Ερντογκάν.
Τότε(2011-2012) ήταν που άλλαξαν όλα τα δεδομένα.Ο Ερντογκάν πείσθηκε από αυτή την ψευδαίσθηση του Νταβούτογλου,και άλλαξε πορεία.Ως ηγέτης της νέας οθωμανικής αυτοκρατορίας που θα δημιουργούσε και θα ηγείτο, έπρεπε πλέον όχι να συνδέσει απαλά την χώρα του με την ισλαμική πίστη και τις ιστορικές παραδόσεις της, αλλά να είναι ο παγκόσμιος υπερασπιστής της ισλαμικής πίστης ανεξαρτήτου τάσεως.Υπό αυτό το πρίσμα, η λανθασμένη πολιτική της Τουρκίας στην Συρία ήταν τελείως αναπόφευκτη.
Χρειάστηκε να φτάσουμε το 2016,και να δεχθεί πολλά χαστούκια η Τουρκία, γιά να κατανοήσει ο Ερντογκάν εν μέρει, ότι το μεγαλείο που του είχε πουλήσει ο Νταβούτογλου ήταν ένα αφήγημα.Ηταν όμως αργά.Είχε ριζοσπαστικοποιήσει μεγάλο μέρος των σουνιτών της Τουρκίας με σκεπτικό που δεν έβγαινε.
Ετσι, με το πραξκόπημα που τελικά απέτυχε, φάνηκε πλέον ξεκάθαρα ότι το τέρας του Ατατούρκ δεν θα αντικατασταθεί από δομές νέας οθωμανικής αυτοκρατορίας που ονειρευόταν ο Ερντογκάν, αλλά από μιά νέα ισλαμική Τουρκία.
Αυτό όμως που δεν ανέμεναν καί οι πλέον απαισιόδοξοι ήταν η μορφή της νέας ισλαμικής Τουρκίας.Αν κάποιος που δεν παρακολουθεί καθημερινά την επικαιρότητα έβλεπε την παραπάνω φωτογραφία, θα πίστευε ότι πρόκειται γιά αιχμάλωτους του Ισλαμικού Κράτους.Δεν θα πίστευε ότι πρόκειται γιά τούρκους πραξικοπηματίες που υπάγονται σ΄αυτό τον εξευτελισμό από το τουρκικό κράτος.
Το καθεστώς της Ισλαμικής Τουρκίας που τώρα αρχίζει, είναι κάτι νέο και δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε την φύση του.Θα περάσει από διάφορα στάδια όσο θα διοικεί ο Ερντογκάν. Ομως,ο κρίσιμος παράγοντας είναι ο ρυθμός με τον οποίο θα επιβάλλει το νέο ισλαμικό καθεστώς ο Ερντογκάν.Αν του ξεφύγει η κατάσταση, ενδεχομένως σε 10 χρόνια από τώρα ,η νέα ισλαμική Τουρκία να μήν διαφέρει και πολύ από το ισλαμικό κράτος που προσπαθεί να καθιερωθεί στην Συρία και στο Ιράκ.
Β/ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ, ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ
Β1/ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ
Δεν μπορεί να προβλέψει κανείς πώς ακριβώς θα εξελιχθεί αυτό το νέο καθεστώς της Τουρκίας. Ομως,σε κάθε περίπτωση, το τίμημα γιά την Τουρκία θα είναι υψηλό.
Ως πρός το πολίτευμα, Οι δημοκρατικές ελευθερίες, παύουν πλέον οριστικά γιά τους πολίτες αυτής της χώρας.Θα καθιερωθεί ένα προεδρικό καθεστώς που θα προβλέπει εξουσίες χωρίς περιορισμούς γιά τον Πρόεδρο.Τα πολιτικά κόμματα θα θυμίζουν μαριονέτες, ενώ θα απαγορευτεί το κόμμα των Κούρδων.
Από οικονομικής άποψης, το τίμημα θα είναι επίσης πολύ υψηλό.Δεν είναι μόνο ο Τουρισμός.Γιά πολλά χρόνια, η Τουρκία δεν θα μπορεί πλέον να προσελκύσει ξένες επενδύσεις λόγω της αβεβαιότητας.Ενώ και οι εγχώριοι μεγάλοι όμιλοι θα προσπαθήσουν να μεταφέρουν μέρος των δραστηριοτήτων τους στο εξωτερικό γιά μεγαλύτερη ασφάλεια.Η τουρκική λίρα θα υποτιμηθεί σημαντικά.
Ως πρός την ασφάλεια, το νέο καθεστώς θα εκκαθαρίσει τον Στρατό και την Αστυνομία.Ομως, πλέον ασφάλεια τουλάχιστον εσωτερική στο καθεστώς θα παρέχουν κυρίως οι ισλαμικές λεγεώνες που καθιερώθηκαν άτυπα από τον Ερντογκάν, και πλέον θα έχουν κατά πάσα πιθανότητα και θεσμικό ρόλο.
Από γεωπολιτικής άποψης, η Τουρκία θα δεί τον ρόλο της να περιορίζεται δραστικά.Τελειώνει κάπου εδώ η προσπάθεια ένταξης στην Ευρωπαική ΕΝΩΣΗ, ενώ δεν αποκλείεται να αποβληθεί και από το ΝΑΤΟ αν δούμε ακραίες καταστάσεις να εξελίσσονται.
Ως πρός το Κουρδικό, είναι περίπου αναπόφευκτη η δημιουργία Κουρδικού Κράτους και η συνεπαγόμενη απώλεια αυτών των εδαφών από την Τουρκία.
Αυτό όμως που είναι πιό σημαντικό από όλα, είναι ότι η μισή κοινωνία θα νοιώθει πλέον άβολα σ΄αυτή την χώρα, και σταδιακά δεν θα την νοιώθει πλέον ως δική της χώρα.Θα προκύψουν σημαντικές μεταναστευτικές ροές Τούρκων πρός χώρες της Δύσης.
Β2 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ
Η νέα Ισλαμική Τουρκία έτσι όπως θα καθιερωθεί, ενδέχεται να έχει τόσο αρνητικές όσο και θετικές συνέπειες γιά την Ελλάδα και την Κύπρο.
Η άμεση γειτνίαση με μιά ασταθή χώρα, εμπεριέχει ούτως ή άλλως τον συνεχή κίνδυνο να εμπλακεί ο ελληνισμός σε μιά περιπέτεια που δεν μπορεί να προβλέψει ώστε να προετοιμαστεί.Ομως, παράλληλα, αυτή η άμεση γειτνίαση δίνει και μεγαλύτερη γεωπολιτική σημασία στον Ελληνισμό.Στη Δύση, το τέλος των ψευδαισθήσεων γιά την Τουρκία, είναι πλέον γεγονός, και αν συνεχίζουν να τηρούν τα προσχήματα πρός το παρόν, δεν θα το κάνουν γιά πολύ καιρό.Τα σύνορα της Δύσης με τον Ισλαμικό Κόσμο είναι τα σύνορα του Ελληνισμού, και το γνωρίζουν όλοι.
Μιά άλλη διάσταση είναι ότι μιά λιγότερο ισχυρή Τουρκία είναι κάτι θετικό γιά τον Ελληνισμό, ενώ μιά ασταθής Τουρκία δεν είναι κάτι θετικό γιά τον ελληνισμό.
Πέρα όμως από τις γενικές θεωρήσεις, αρνητικό γιά τον Ελληνισμό θα ήταν, το νέο ισλαμικό καθεστώς να στήσει ένα επεισόδιο στο Αιγαίο όπως τα έστηναν οι κεμαλιστές.Η Τουρκία όμως άνοιξε τόσα μέτωπα,που το θεωρώ περίπου απίθανο.Επίσης, αρνητικό γιά τον Ελληνισμό θα ήταν να προσπαθήσει και πάλι η Τουρκία του νέου καθεστώτος να εκβιάσει την Ευρώπη με ένα νέο ρεύμα προσφύγων.Αν και δεν είναι ένα απίθανο σενάριο, ο Ερτογκάν δεν θα το κάνει παρά μόνο αν νοιώσει ότι χάνει τον έλεγχο.Επιπλέον, η Ευρώπη έχει προετοιμαστεί πλέον και γιά αυτό το ενδεχόμενο.
Τα θετικά τώρα γιά τον Ελληνισμό από την νέα ισλαμική Τουρκία είναι
-η απομυθυποίηση της ισχύος του Τουρκικού Στρατού
-η μεγαλύτερη γεωπολιτική σημασία που θα αποδοθεί από την Δύση στον Ελληνισμό.
-τερματίζεται ο τουρκικός εθνικισμός (που είχε ως εύκολο στόχο τον ελληνισμό από το 1922) και αντικαθίσταται από έναν ισλαμικό εθνικισμό.
-η λήξη της ευρωπαικής πορείας της Τουρκίας
Αυτό όμως που θα αποτελούσε θρίαμβο γιά τον Ελληνισμό λόγω της νέας ισλαμικής Τουρκίας, θα ήταν ή τυχόν αποβολή της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ.Αν και η εξέλιξη αυτή δεν μπορεί να αποκλειστεί, δεν φαίνεται πιθανή άμεσα.
Δεν συμπεριέλαβα την επίλυση ή την μή επίλυση του Κυπριακού στα αρνητική ή τα θετικά γιά τον Ελληνισμό, διότι όλα είναι ρευστά.Οι ηγέτες μας δεν ξέρουν τι διαπραγματεύονται και τί θέλουν.Δεν γνωρίζουμε επίσης τι θα διαπραγματευτεί το νέο ισλαμικό τουρικό καθεστώς και τί θα θελήσει.Η αίσθηση μου είναι ότι σε πρώτη φάση, δεν θα αλλάξουν και πολύ οι στόχοι της νέας Τουρκίας ως πρός το Κυπριακό.Δεν θα κάνει όμως ούτε βήμα πίσω ως πρός τα δικαιώματα των εποίκων, διότι ο απώτερος στόχος είναι η ισλαμική κατάληψη όλης της νήσου.Το ιδανικό θα ήταν να μήν προκύψει λύση πρός το παρόν, και η Τουρκία να αποβληθεί εν τω μεταξύ από το ΝΑΤΟ.Στην συνέχεια η Κύπρος να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ, και τότε να προκύψουν διαπραγματεύσεις γιά την επίλυση του Κυπριακού.
