η έλλειψη στρατηγικής στον τουριστικό κλάδο έχει καταστροφικές συνέπειες

Η Ελλάδα είναι μιά τουριστική χώρα.Υποτίθεται ότι ο τουριστικός κλάδος αυτός ειναι ο πρώτος κλάδος της οικονομίας μας και αντιστοιχεί στο 10% του ΑΕΠ, δηλαδή το 10% του πλούτου της χώρας προέρχεται από τον τουρισμό.

Διαβάζοντας κανείς δημοσιεύματα όπως αυτό,με αναφορά στη σημαντική αύξηση των αφίξεων,εύκολα μπορεί να πιστέψει ότι ο τουριστικός κλάδος θα σώσει την ελληνική οικονομία η θα μειώσει σε μεγάλο βαθμό την ύφεση.

Προσωπικά δεν το πιστεύω.Μεμονωμένοι αριθμοί όπως ο αριθμός των επισκεπτών η το μέσο ποσό που ξοδεύει ο κάθε επισκέπτης, δεν μου λένε τίποτα.Στα πλαίσια του υπάρχοντος τουριστικού μοντέλου, ακόμα κι΄αν αυξανόταν ο αριθμός των επισκεπτών κατά 100% η αν αυξανόταν η μέση δαπάνη ανα επισκέπτη κατά 100%, δεν θα άλλαζαν πολλά πράγματα γιά τις τουριστικές περιοχές της χώρας η γιά την ελληνική οικονομία.Κι΄αυτό, διότι κατά την γνώμη μου ο τουριστικός κλάδος της χώρας είναι προβληματικός εδώ και δεκαετίες.Η δε συμμετοχή του συγκεκριμμένου κλάδου στο ΑΕΠ είναι κατά την γνώμη μου υπερτιμημένη, και μου θυμίζει κάπως την ελληνική ανάπτυξη(με δανεικά) της δεκαετίας 2000-2010.

Το σκεπτικό που με κάνει να πιστεύω ότι ο κλάδος αυτός είναι προβληματικός στην Ελλάδα τουλάχιστον τα τελευταία 20 χρόνια, είναι το εξής: αν έχεις ως χώρα ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σ΄ενα κλάδο, τέτοιο που να σου επιτρέπει να είσαι από τους πρώτους αν όχι στον κόσμο αλλά τουλάχιστον στην Ευρώπη,θα΄πρεπε αυτό να είναι εμφανές.Θα έπρεπε να είχαν προκύψει εθνικοί πρωταθλητές.Θα έπρεπε αυτοί οι εθνικοί πρωταθλητές να είχαν επεκταθεί και εκτός της χώρας.Θα έπρεπε αυτοί οι εθνικοί πρωταθλητές να δημιουργούσαν κάθε χρόνο νέες θέσεις εργασίας.Θα έπρεπε οι εθνικοί πρωταθλητές να επεδίωκαν να αντλήσουν τους πιό ταλαντούχους νέους από την αγορά.Αυτά δεν μου είναι εμφανή τα τελευταία 20 χρόνια.

Απεναντίας, έβλεπα και βλέπω μπροστά μου έναν κατακερματισμένο κλάδο.Αναρωτιέμαι, διότι δεν το έψαξα, αν υπάρχει μιά αλυσίδα ξενοδοχείων στην Ελλάδα που να έχει ας πούμε 10 ξενοδοχεία υπό διαχείριση.Αμφιβάλλω.

Δεν είδα επίσης, έστω πρίν από την κρίση του 2010, ξένες αλυσίδες να δραστηριοποιούνται σημαντικά στην Ελλάδα έστω και υπό την μορφή διαχείρισης μονάδων.

Τέλος, κάθε φορά που έριχνα μιά ματιά σε ισολογισμούς ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, πέρα από τα γνωστά τεχνάσματα που αλλοιώνουν το αποτέλεσμα και που είναι δευτερεύοντα γιά το θέμα που με απασχολεί σήμερα, διέκρινα προβληματικές κατά βάση επιχειρήσεις :λίγα κεφάλαια σε σχέση με τα δανειακά, η υπερχρεωμένες επιχειρήσεις, η/και χαμηλή εως ανύπαρκτη πραγματική κερδοφορία.

Πως θα μπορούσαν να εξηγηθούν ολ΄αυτά;

Μπροστά σ΄ένα τόσο σύνθετο πρόβλημα,ανατρέχουμε αναπόφευκτα και στις βιωματικές μας εμπειρίες.

-δεν μπορώ να θυμηθώ πόσες φορές τα τελευταία 25 χρόνια βρήκα ενοικιαζόμενο δωμάτιο με 60 ευρώ και επιδίωξα ως εναλλακτική να βρώ δωμάτιο ξενοδοχείου με 100 ευρώ στην ίδια περιοχή χωρίς να τα καταφέρω ενώ ξένοι πρώην συμφοιτητές μου έβρισκαν στο συγκεκριμμένο ξενοδοχείο δωμάτιο με 20 ευρώ την ημέρα.

-ενώ σε ορισμένες περιοχές της χώρας υπάρχει μιά υπερπροσφορά κλινών(Κρήτη,Δωδεκάνησα,...), σε άλλες περιοχές της χώρας όπως η πόλη της Θεσσαλονίκης,τα ξενοδοχεία είναι ελάχιστα.

- η ποιότητα των προσφερομένων υπηρεσιών διαφοροποιείται ελάχιστα στις τουριστικές περιοχές της χώρας, και συνεχώς χειροτερεύει τα τελευταία χρόνια.

-ως καταναλωτές, επιλέγουμε πρώτα τον προορισμό και στην συνέχεια επιλέγουμε ξενοδοχείο.Αυτό σημαίνει ότι και το καλύτερο ξενοδοχείο,αν δεν βρίσκεται σε προορισμό που επιλέγεται,δεν θα μπορέσει να επιβιώσει.Αυτό σημαίνει επίσης ότι η ξενοδοχειακή μονάδα δεν είναι το κεντρικό πρόβλημα του ελληνικού τουριστικού κλάδου που είναι, όπως προαναφέραμε, προβληματικός.

-οι τουριστικές περιοχές της χώρας μας ελάχιστα διαφέρουν μεταξύ τους.Προσφέρουν ήλιο, θάλασσα, και τα υπάρχοντα μνημεία του παρελθόντος.Απο εκεί και πέρα, τα ξενοδοχεία είναι περίπου ίδια.Οι καφετέριες και τα μαγαζιά σ΄αυτές τις τουριστικές περιοχές είναι περίπου της ίδιας κοπής.Τέλος, οι περιβάλλοντες χώροι δίνουν ακριβώς την ίδια εικόνα :μιά εικόνα ασχήμιας που έχει να κάνει με την αρχιτεκτονική των κτιρίων,την έλλειψη πολεοδομικού σχεδιασμού,και την τριτοκοσμική διαχείριση των κοινόχρηστων χώρων από τις τοπικές αρχές (σκουπίδια,ελλειψη πεζοδρομίων,σοροί από ξερά χόρτα, κλπ...)

-υπάρχει μιά μεγάλη διαφορά στην ελλάδα μεταξύ των περιοχών του μαζικού τουρισμού(Ρόδος,Κώς,Κρήτη,Κέρκυρα,...)και των υπολοίπων περιοχών.Στις περιοχές του μαζικού τουρισμού, όλες οι οικονομικές δραστηριότητες εγκαταλείφθηκαν εδω και 30-40 χρόνια και όλος ο πληθυσμός ζεί από τον τουρισμό.Τα ήθη και έθιμα αλλοιώθηκαν, και στην ουσία δεν υπάρχει πιά τοπικός πολιτισμός.Οι τοπικές ποικιλίες εξαφανίστηκαν.Οι τοπικές καλλιέργειες είναι ανύπαρκτες.Το περιβάλλον αλλοιώθηκε με βάναυσο τρόπο.Στην Ρόδο γιά παράδειγμα, δυσκολεύεται κανείς να βρεί ανοικτό μαγαζί τον χειμώνα, ενώ δύσκολα θα βρεί ένα καλό εστιατόριο η ένα ουζερί το καλοκαίρι.Αντίθετα, στις περιοχές όπου δεν αναπτύχθηκε ο μαζικός τουρισμός,τα πράγματα είναι πιό φυσιολογικά.

-δύσκολα μπορεί να πάει μιά ελληνική οικογένεια στην Κρήτη η τα Δωδεκάνησα.Το μεταφορικό κόστος καθιστά το ταξείδι ασύμφορο.

Ομως, και οι βιωματικές εμπειρίες δεν μπορούν να εξηγήσουν την κατάσταση, διότι είναι αποσπασματικές.

Γιά να αναφερθούμε με πρακτικό τρόπο στο πρόβλημα, ας πούμε ότι ένας τουρίστας επιλέγει να περάσει μιά βδομάδα στη χώρα μας με οργανωμένο ταξίδι έναντι 600 ευρώ.Από αυτό το ποσό, άς πούμε ότι 150 ευρώ είναι το κόστος του αεροπορικού εισιτηρίου.Μένουν 450 ευρώ, από τα οποία ας υποθέσουμε ότι τα 100 ευρώ είναι το κέρδος του ξένου πράκτορα, και τα 350 ευρώ θα καλύψουν το ξενοδοχείο, τα γεύματα γιά μιά βδομάδα με το σύστημα του "all inclusive", και τα έξοδα μεταφοράς (από αεροδρόμιο προς ξενοδοχείο και αντίστροφα και κάποιες εκδρομές).Αυτό σημαίνει ότι η ξενοδοχειακή επιχείρηση θα πάρει στο τέλος της τουριστικής περιόδου γύρω στα 300 ευρώ γιά την εβδομαδιαία διαμονή αυτού του τουρίστα, δηλαδή γύρω στα 40 ευρώ/ημέρα γιά κατάλυμμα και φαγητό.Αντε τώρα αυτή η ξενοδοχειακή επιχείρηση να βγάλει κέρδος.Ούτε να αποσβέσει την επένδυση δεν μπορεί.

Αυτός ο τουρίστας θα ξοδέψει ενδεχομένως άλλα 100 ευρώ γιά την συγκεκριμμένη εβδομάδα διότι θα βγεί από το ξενοδοχείο και θα κάνει μιά βόλτα έξω.

Οπως προανέφερα, το όφελος γιά την ξενοδοχειακή επιχείρηση είναι ανύπαρκτο.Το όφελος γιά τους εμπόρους και λοιπούς επαγγελματίες της περιοχής είναι περιορισμένο: ποιός να πρωτο-μοιραστεί τα 100 ευρώ;

Θα μπορούσε να πεί κανείς ότι τουλάχιστον απασχολούνται κάποιοι εργαζόμενοι στα ξενοδοχεία.Πράγματι απασχολούνται κάποιοι, με μισθό 700 εως 1000 ευρώ γιά 5-6 μήνες.Μερικές φορές κάνουν και δύο χρόνια να πληρωθούν, αλλά αυτό είναι μιά άλλη ιστορία.Αρα έχουμε εργαζόμενους που ζούν με 5- 6.000 ευρώ τον χρόνο, άντε 8.000 ευρώ αν προσθέσουμε κι΄ένα μικρό επίδομα ανεργίας κατά την διάρκεια του χειμώνα.

Ετσι, αν αρχίσουμε να αναλύσουμε τα δεδομένα, διαπιστώνουμε ότι κανένας(ούτε η ξενοδοχειακή επιχείρηση, ούτε η τοπική αγορά ούτε οι εργαζόμενοι, ούτε το κράτος) δεν οφελείται από αυτόν τον τουρισμό.Ο μόνος που κερδίζει, είναι ο πράκτορας, και φορολογείται στο εξωτερικό.

Το ερώτημα που τίθεται, είναι γιατί συνεχίζεται αυτή η δραστηριότητα που είναι ασύμφορη;Και γιατί δεν τίθεται το πρόβλημα από κανέναν;

Ο παραλογισμός έχει γίνει η δεύτερη φύση αυτής της χώρας.

Είναι προφανές γιά μένα, ότι υφίσταται ένα πρόβλημα στρατηγικής στον συγκεκριμμένο κλάδο.Ενώ αυτή η στρατηγική του μαζικού τουρισμού είχε νόημα πρίν από 40 χρόνια όταν πρωτοεμφανίστηκε ο τουρισμός στην Ελλάδα,σήμερα η συνέχιση αυτής της στρατηγικής είναι καταστροφική.Και προφανώς, όπως και σε πολλά άλλα πράγματα, κανένας εντός του κομματοσκυλικού πλαισίου, δεν είναι σε θέση να κατανοήσει το πρόβλημα και να χαράξει μιά νέα στρατηγική.Δεν αναφέρομαι κάν στην υλοποίηση της νέας στρατηγικής που θα είναι κοπιώδης και μακρόχρονη.

Η νέα στρατηγική θα λάμβανε υπόψη τα δεδομένα της εποχής μας, σύμφωνα με τα οποία είναι προφανές ότι δεν μπορούμε και δεν θα έπρεπε ν΄ανταγωνιστούμε χώρες όπως η Αιγυπτος η το Μαρόκο.Αντίθετα, θα ΄πρεπε ν΄ανταγωνιστούμε χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία,κλπ...προσελκύοντας νέες μορφές τουρισμού, και κατανοώντας το μοντέλο τους, που δεν είναι τίποτ΄άλλο παρά ο διαχωρισμός μεταξύ του επενδυτή σε ακίνητο (ξενοδοχείο, βίλλα,...)και του διαχειριστή ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων.Ο επενδυτής ακινήτου είναι ένας μακροχρόνιος επενδυτής που δεν καίγεται να αποσβέσει γρήγορα το ακίνητο, επιδιώκει μιά μικρή ετήσια απόδοση (2 με 4%), και δεν χρειάζεται αναπτυξιακό νόμο γιά να επενδύσει.Ο διαχειριστής της ξενοδοχειακής μονάδας έχει άλλο επενδυτικό προφίλ.Καταβάλλει ένα ενοίκιο, και από εκεί και πέρα, επικεντρώνεται στην προσέλκυση και εξυπηρέτηση της πελατείας του με σκοπό ένα εύλογο κέρδος της τάξης του 7 με 15%.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του διαχωρισμού που επιτρέπει την κερδοφορία, είναι το ΑΜΑΝΖΟΕ στο Κρανίδι, όπου η Dolphin Capital Partners (εταιρία του Καμπουρίδη ) έχει την ιδιοκτησία του ακινήτου και η ΑΜΑΝΖΟΕ την διαχείριση.

Ετσι, τα 35 δωμάτια ενοικιάζονται όλο τον χρόνο με ημερήσια τιμή από 1000 εως 10.000 ευρώ και απασχολούνται χειμώνα καλοκαίρι 200 άτομα. http://www.athinorama.gr/travel/travelideas/articles.aspx?artid=1000193

http://www.amanresorts.com/amanzoe/home.aspx

Η υλοποίηση αυτής της στρατηγικής θα άλλαζε άρδην την χώρα, διότι όλα θα πρεπε ν΄αλλάξουν, από τις συγκοινωνίες μέχρι την αρχιτεκτονική,τις χρήσεις γής,κλπ...

Αυτό που αναρωτιόμουν είναι γιατί αυτό το σημερινό σύστημα του μαζικού τουρισμού δεν έχει καταρρεύσει ακόμα.Μέχρι που μετά από ένα πρόσφατο ταξίδι μου κατανόησα τον λόγο : αυτοί οι κρατικοδίαιτοι ξενοδόχοι που δεν επένδυσαν σχεδόν τίποτα γιά να φτιάξουν τα ξενοδοχεία,δεν χάνουν τίποτα.Δεν κερδίζουν, αλλά δεν χάνουν(απαλλάσσονται ακόμα και από το χαράτσι ).Ετσι,χρησιμοποιούν διάφορα τεχνάσματα γιά την μάχη οπισθοφυλακής που δίνουν.Γιά παράδειγμα,χρησιμοποιούν αλλοδαπούς (βάσει διακρατικών συμφωνιών γιά μαθητευόμενους) ως γκαρσόνια με 300-350 ευρώ.Ετσι, εξασφαλίζουν ένα μικρό κέρδος οδηγώντας ακόμα περισσότερους ντόπιους ξενοδοχουπαλλήλους στην ανεργία.

Ετσι, βλέπουμε ότι το κομματοσκυλικό πλαίσιο όχι μόνο δεν είναι ικανό να κατανοήσει την οικονομική πραγματικότητα και να χαράξει/υλοποιήσει στρατηγική,αλλά αντίθετα,η πλήρης ανικανότητα του κράτους να λειτουργήσει και να ελέγξει,επιτρέπει τις μάχες οπισθοφυλακής που απλά καθυστερούν την κατάρρευση και δεν επιτρέπουν να έρθει όσο γίνεται πιό γρήγορα η νέα εποχή.