Τις τελευταίες εβδομάδες, έχω την αίσθηση, ότι κάτι αλλάζει γιά πρώτη φορά σ΄αυτό τον τόπο, μετά από 35 ολόκληρα χρόνια παρακμής.Το παράδοξο εκ πρώτης όψης, είναι ότι αν πράγματι κάτι αρχίζει να αλλάζει πρός το καλύτερο όπως προσωπικά πιστεύω(σε μιά ιστορική προοπτική), αυτό αρχίζει να γίνεται σε μιά χρονική στιγμή όπου κορυφώνεται το δράμα της χώρας : ύφεση της οικονομίας με εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους, έλλειψη προοπτικής γιά τους νέους, μείωση εισοδημάτων, κρίση του πολιτικού συστήματος πελατειακής διακυβέρνησης,έλλειψη πολιτικής ηγεσίας, ηθική κρίση, και γενικευμένη κρίση θεσμών.
Ομως το εκ πρώτης όψης παράδοξο, δεν είναι και τόσο παράδοξο ιστορικά.Η μέχρι τώρα τουλάχιστον ιστορική εμπειρία, έδειξε ότι το καπιταλιστικό σύστημα ξαναγεννιέται από τις στάχτες του.Αυτό κατά την γνώμη μου θα προκύψει και γιά την ελληνική οικονομία.Ο κανόνας αυτός βέβαια, δεν ισχύει απαραίτητα γιά το μέλλον.Προσωπικά συμφωνώ με την άποψη του Π. Κονδύλη, ότι ο 21ος αιώνας, θα είναι ο αιώνας της κατάρρευσης του καπιταλιστικού συστήματος σε παγκόσμιο επίπεδο,δεδομένων των νέων ανεξέλεγκτων δεδομένων που θα προκύψουν, όπως η σπάνη των πρώτων υλών και η καταστροφή του περιβάλλοντος.
Ας δούμε τους παράγοντες εκείνους που με κάνουν να πιστεύω ότι γιά πρώτη φορά, υπάρχουν ενδείξεις αισιοδοξίας γιά το μέλλον του τόπου.Δεδομένου ότι η Ελλάδα είναι στην εντατική (και θα παραμείνει όσο δεν δοθεί μιά πειστική απάντηση α/γιά τον τρόπο αποπληρωμής του τεράστιου δημόσιου χρέους που δημιουργήθηκε από το πολιτικό σύστημα της κομματοκρατίας και β/ γιά τον τρόπο μηδενισμού του ελλείμματος του κρατικού προυπολογισμού ), δεν μπορώ ν΄αρχίσω με μακρόπνοες συλλήψεις.Ο άρρωστος που είναι στην εντατική, δεν έχει το περιθώριο να σκεφτεί τι θα κάνει σε δέκα χρόνα.Πρέπει να σκεφτεί πώς θα βγάλει την νύχτα.Με βάση αυτό το σκεπτικό, θ΄ασχοληθώ κυρίως με το δημόσιο χρέος και την μείωση του ελλείμματος του κρατικού προυπολογισμού.
1/Το δημόσιο χρέος
Το δημόσιο χρέος της χώρας, είναι αυτή την στιγμή εκτός ελέγχου.Είναι σήμερα στο 130-140% του ΑΕΠ, και ανάλογα με τις εξελίξεις που θα προκύψουν τα επόμενα χρόνια ( πορεία του κρατικού προυπολογισμού, ρυθμός ανάπτυξης, πορεία επιτοκίων δανεισμού,...), θα εκτοξευθεί στην καλύτερη περίπτωση στο 150% του ΑΕΠ το 2014 και στην χειρότερη περίπτωση στο 180% του ΑΕΠ.Η χώρα, αλλά και οι μελλοντικές γενιές (στις οποίες το πελατειακό σύστημα διακυβέρνησης έριξε το μπαλάκι γιά να πληρώσει την επί 35 χρόνια λεηλασία της χώρας)με επιμίκυνση της περιόδου αποπληρωμής, δεν μπορούν να αποπληρώσουν το τεράστιο λεηλατημένο ποσό.
Στο ιστολόγιο αυτό, είχα εκφράσει πολλές φορές την άποψη πρίν την κατάρρευση της χώρας, όπως γιά παράδειγμα
εδώ, ότι έπρεπε να δημιουργηθεί ένα ελληνικό ταμείο στο οποίο όλοι οι έλληνες θα συμμετείχαν ανάλογα με τις δυνατότητες τους, ώστε αρχικά να μήν χρειαστούμε το μνημόνιο.Μετά την υπογραφή του μνημονίου, είχα εκ νέου εκφράσει την άποψη ότι έπρεπε να δημιουργηθεί αυτό το ελληνικό ταμείο, το οποίο θα δάνειζε μακροπρόθεσμα το δημόσιο, ώστε αυτό να επαναγοράσει με το ποσό αυτό, όλο η μέρος του ελληνικού χρέους.Τότε, με τις τιμές της αγοράς ομολόγων που ίσχυαν, θεωρούσα ότι το δημόσιο θα μπορούσε, αν μπορούσε να συσταθεί αυτό το ταμείο, να μειώσει το δημόσιο χρέος κατά 15%, δηλαδή κατά 45 δίς ευρώ.
Εκτοτε, οι τιμές των ελληνικών ομολόγων έπεσαν ακόμα περισσότερο.Σήμερα, μπορούμε νομίζω να πούμε ότι ελληνικά ομόλογα έχασαν 30% της αξίας τους κατά μέσο όρο.
Στο σημείο αυτό, έρχεται σήμερα η πρόταση του ΡΕΓΚΛΙΝΓΚ (βλέπε
εδώ ) γιά δάνειο στην Ελλάδα με σκοπό την επαναγορά του ελληνικού χρέους από την ελληνική κυβέρνηση στις τιμές της αγοράς, γιά όποιον βέβαια θέλει να πουλήσει.
Αν υποθέσουμε ότι το ελληνικό χρέος σήμερα είναι γύρω στα 330 δις ευρώ, και αφαιρέσουμε τα 115 δίς που έχουν ήδη συμφωνηθεί με το μνημόνιο(οι κάτοχοι αυτων των ομολόγων μέχρι το 2013 θα περιμένουν την λήξη τους διότι ξέρουν με σιγουριά ότι θα πάρουν πίσω τα χρήματα τους), καθώς και το μέρος του χρέους που είναι διακρατικό (στρατιωτικοί εξοπλισμοί,...)και γιά το οποίο δεν έχουν εκδοθεί ομόλογα (30 δίς σύμφωνα με τα δημοσιεύματα), έχουμε να κάνουμε με εκδοθέντα ομόλογα της τάξης των 185 δίς ευρώ.Αν αυτά τα ομόλογα επαναγοραστούν από την Ελλάδα με τιμές αγοράς, θα πρέπει η χώρα να καταβάλλει το ποσό των 129.5 δις ευρώ, δηλαδή η χώρα θα μειώσει το δημόσιο χρέος της κατά 55,5 δις ευρώ.Θα επανέλθει μ΄αυτό τον τρόπο σ΄ένα επίπεδο χρέους της τάξης του 100% του ΑΕΠ!
Η πρόταση αυτή, αν υλοποιηθεί, είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρα γιά την χώρα.Και είναι πρός το συμφέρον όλων των ευρωπαικών χωρών.Το ελληνικό χρέος θα σταθεροποιηθεί, και το ευρώ θα αναπνεύσει.Οι κάτοχοι ομολόγων θα υποστούν μιά ζημιά γιά τον κίνδυνο που ανέλαβαν αγοράζοντας ελληνικό χρέος όπως άλλωστε το ζητά η Γερμανία.Παραμένει όμως ένα θέμα ηθικής τάξης με το οποίο θα ασχοληθεί σίγουρα η Γερμανία.Θα προβάλλει, και δικαίως, ότι δεν μπορεί όλοι να πληρώσουν γιά την ελληνική λεηλασία, εκτός από τους Ελληνες, στους οποίους στην ουσία θα χαριστεί το ποσό των 55,5 δις ευρώ.Κατά συνέπεια, γιά να δώσει την συγκατάθεση της γιά νέο δάνειο με σκοπό την επαναγορά του ελληνικού χρέους, η Γερμανία θα ζητήσει εγγυήσεις ότι η Ελλάδα θα πάρει μέτρα αυτή την φορά θεσμικής θωράκισης του ευρώ.Θα μπορούσε γιά παράδειγμα, να ζητήσει από την Ελλάδα, να αλλάξει το Σύνταγμα της ώστε να απαγορεύονται πλέον οι ελλειμματικοί προυπολογισμοί.Θα μπορούσε επίσης να ζητήσει από την Ελλάδα, να δεσμευτεί νομικά ότι αν ξεπεράσει χ ποσοστό του δημόσιου χρέους της ως προς το ΑΕΠ, να βγεί αυτόματα από την ευρωζώνη.
Ολ΄αυτά είναι πολύ θετικά γιά την Ελλάδα και κυρίως γιά τις μελλοντικές γενιές, όποιοι κι΄αν είναι οι όροι που θα θέσει η Γερμανία.Απο την στιγμή που η χώρα μας δεν διαθέτει ηγέτες που ν΄ασχολούνται με το μέλλον της χώρας και το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι πώς θα επανεκλεγούν, η μόνη σωτηρία γιά τις νέες γενιές είναι οι όροι των Γερμανών.Διότι δεν είναι μόνο ότι οι νέες γενιές θα πληρώσουν 55 δις ευρώ λιγότερα από τα λεηλατημένα χρήματα της περιόδου 1981-2009.Θα πληρώσουν και 2,5 δις ευρώ ετησίως λιγότερα σε τόκους.
2/το έλλειμμα του κρατικού προυπολογισμού
Υπό την πίεση των ξένων και του μνημονίου, το έλλειμμα του κρατικού προυπολογισμού, από 33,5 δις ευρώ το 2009, μειώθηκε στα 19 δις ευρώ το 2010.Αυτό σημαίνει ότι,το έλλειμμα μειώθηκε κατά 14 δις ευρώ περίπου.Τουλάχιστον, τα 14 αυτα δις ευρώ που εξοικονομήθηκαν, δεν θα προστεθούν στο δημόσιο χρέος, και άρα δεν θα χρειαστεί να τα πληρώσουν οι μελλοντικές γενιές.Επιπλέον από τα 14 δις ευρώ, οι μελλοντικές γενιές θα γλυτώσουν και 700 εκατομμύρια ετησίως γιά τόκους επ' άπειρο (γιά αυτά τα 14 δις ευρώ κεφάλαιο).
Υπό την πίεση των ξένων, μιά που η χώρα δεν διαθέτει ηγεσία, το κράτος άρχισε να νοικοκυρεύεται.Το κράτος μέτρησε γιά πρώτη φορά τους δημοσίους υπαλλήλους του! Το κράτος έκανε αναλογιστικές μελέτες γιά το συνταξιοδοτικό!Το κράτος έκοψε γιά πρώτη φορά συντάξεις πεθαμένων που εισπράττονταν από συγγενείς, παράνομα.Το κράτος γιά πρώτη φορά ασχολήθηκε με το κόστος των φαρμάκων και των νοσοκομείων.Το κράτος, γιά πρώτη φορά, έκανε πολλά για να συμμαζέψει τα οικονομικά του.Δεν έκανε βέβαια αρκετά, διότι οι σπατάλες του δημοσίου είναι απίστευτα μεγάλες.Ομως, γιά πρώτη φορά, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση.Το γεγονός αυτό, είναι πολύ αισιόδοξο γιά τους νέους, και πρέπει να υπογραμμιστεί.Για να φτάσουμε εδώ, το τραγικό είναι ότι χρειάστηκε να παρέμβουν ξένοι, και να μειωθούν οι συντάξεις,γεγονός απαράδεκτα άδικο.
Μένει τώρα να συνεχιστεί η προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης γιά τα επόμενα δύο χρόνια, ώστε να μηδενιστεί το έλλειμμα.Προσωπικά, πιστεύω ότι η σπατάλη του ελληνικού δημοσίου είναι τόσο μεγάλη, που ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί εύκολα.
3/ το ιδιωτικό χρέος
Τα τελευταία 20 χρόνια, και ιδίως τα τελευταία 10 χρόνια, το ιδιωτικό χρέος αυξανόταν συνεχώς.Σήμερα, αναπόφευκτα, το 25% του ελληνικού πληθυσμού πληρώνει τις συνέπειες αυτού του υπερδανεισμού, όπως άλλωστε και οι τράπεζες.
Το παρήγορο με την κρίση, είναι ότι ο ιδιωτικός δανεισμός μειώνεται.Πάντως,δεν αυξάνεται, οπότε υποχρεωτικά θα μειωθεί στο μέλλον.Αυτό, είναι ιδιαίτερα θετικό γιά το μέλλον της χώρας.
4/ ο φόβος γιά το μέλλον
Ο φόβος γιά το μέλλον, που επικρατεί σήμερα, λογικεύει τις αποφάσεις.Συμπεριλαμβάνει-λαμβάνει υπόψη τον κίνδυνο μείωσης του εισοδήματος στο μέλλον.Ωθεί σε πιό συντηρητικές αποφάσεις.Σε μιά πρώτη φάση βέβαια, ο φόβος αυτός οδηγεί σε μεγαλύτερη ύφεση λόγω της περιορισμένης κατανάλωσης.Μακροπρόθεσμα όμως, ο φόβος αυτός ( η εκλογίκευση των δαπανών δηλαδή), θα είναι ευεργετικός γιά την χώρα.
5/ το τέλος της κρατικοδίαιτης οικονομίας
Οι περισσότεροι έλληνες έχουν κατανοήσει πλέον, ότι η εποχή όπου βασίζονταν στο κράτος γιά να βρούν δουλειά η γιά να πουλήσουν τα προιόντα και τις υπηρεσίες τους, έληξε.Κάποιοι έχουν ακόμα κάποιες ψευδαισθήσεις, αλλά δεν θα κρατήσουν γιά πολύ.
Μπαίνουμε σε μιά νέα εποχή, όπου η οικονομία θα παίξει κυρίαρχο ρόλο γιά όλους τους έλληνες.Τα εισοδήματα στον δημόσιο τομέα θα μειώνονται συνεχώς.Οι συντάξεις θα μειωθούν περαιτέρω δεδομένης της λεηλασίας των ασφαλίστικών ταμείων.Νέες θέσεις στο δημόσιο δεν θα υπάρξουν για πολλά χρόνια.
Υπο αυτό το πρίσμα, οι έλληνες που μέχρι σήμερα υπολόγιζαν στις δυνάμεις του Δημοσίου γιά να ζήσουν, θα πρέπει είτε να μεταναστεύσουν, είτε ν΄αρχίσουν να παράγουν προιόντα και υπηρεσίες γιά τον ιδιωτικό τομέα η γιά εξαγωγή.
Το γεγονός αυτό, αν και είναι δύσκολο να βιωθεί σήμερα, είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο γιά το μέλλον.
6/ η ανάκτηση ανταγωνιστηκότητας
Οι τιμές των προιόντων και των υπηρεσιών αρχίζουν και μειώνονται.Σε κάθε περίπτωση, δεν αυξάνονται.Αυτό δείχνει ότι τα κόστη αρχίζουν να ελέγχονται καλύτερα.Τα ενοίκια έχουν μειωθεί.Σε μεγάλο βαθμό, έχουν μειωθεί και οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα.Οσο κι΄αν αυτό είναι οδυνηρό, προκαλεί κατάπληξη, πόσο γρήγορα η ελληνική οικονομία προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες.
Η προσαρμογή αυτή, με τις αρνητικές της συνέπειες γιά το σήμερα, είναι ιδιαίτερα σημαντική γιά το μέλλον.
7/ η αναζήτηση επενδυτών από το εξωτερικό και η μείωση της γραφειοκρατίας
Η κυβέρνηση σήμερα κάνει ότι μπορεί γιά την προσέλκυση επενδυτών, ενώ τους έδιωχνε γιά 35 χρόνια.Η προσπάθεια αυτή έχει ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας σήμερα, αλλά είναι πολύ σημαντική γιά το μέλλον.
Ολ΄αυτά, και πολλά άλλα, με κάνουν σήμερα να νοιώθω κάπως πιό αισιόδοξος γιά το μέλλον της χώρας.Για πρώτη φορά μετά από 35 χρόνια, η χώρα βιώνει ένα δύσκολο σήμερα γιά ένα καλύτερο αύριο.Γιά πρώτη φορά μετά από 35 χρόνια, αρχίζει να γκρεμίζεται όλο αυτό το οικοδόμημα που είχε στηθεί από το πελατειακό πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης, με το οποίο η χώρα ζούσε καλά με δανεικά, εγκληματώντας είς βάρος των μελλοντικών γενεών.
Εμπόδια, προβλήματα, ανθρώπινα δράματα, πισωγυρίσματα, αδικίες, θα υπάρξουν.Ομως η αντίστροφη μέτρηση, η έμφαση δηλαδή στο μέλλον εις βάρος του παρόντος, έχει αρχίσει, και δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής στην παρακμιακή εποχή 1981-2009.
Οι περισσότεροι έλληνες πολιτικοί,δεν έχουν κατανοήσει τον μή αντιστρέψιμο χαρακτήρα των αλλαγών που συντελούνται σήμερα έστω υπό την πίεση των ξένων.Οπως δεν είχαν κατανοήσει και τις συνέπειες της πτώσης του Βερολίνου, η της ένταξης στο ευρώ, γιά την Ελλάδα.Ετσι, συνεχίζουν να δίνουν μάχες οπισθοφυλακής που είναι χαμένες εκ των προτέρων.
Αλλά και οι έλληνες πολίτες δεν έχουν καταλάβει τον μή αντιστρέψιμο χαρακτήρα των αλλαγών.Ας πάρουμε γιά παράδειγμα τους Ελληνες φοροφυγάδες.Συνεχίζουν να φοροδιαφεύγουν, διότι δεν έχουν ακόμα συνειδητοποιήσει ότι το υπουργείο οικονομικών από τον Ιούνιο του 2010 εργάζεται συστηματικά και αθόρυβα γιά να στήσει τέτοιες μηχανογραφικές βάσεις δεδομένων γιά διασταύρωση στοιχείων, που σε λίγο, δεν θα μπορούν να κάνουν καμμιά τραπεζική συναλλαγή, χωρίς αυτή να διασταυρώνεται.
Η μή κατανόηση των αλλαγών που συντελούνται, είναι το κύριο φρένο σήμερα γιά την πορεία πρός την ευημερία και το μέλλον.Το φρένο αυτό όμως, δεν μπορεί ν΄αντιστρέψει την νέα κατάσταση.Μπορεί απλά να επιβραδύνει την έλευση της.
Αν γίνει η αναδιάρθρωση του χρέους, το μέλλον είναι μπροστά μας και είναι γιά πρώτη φορά ορατό, μετά από 35 χρόνια.
