Δεν είχα ακούσει γι΄αυτό το μεγάλο σκάνδαλο.Εννοώ τον διπλασιασμό των υπαλλήλων της Βουλής μεταξύ 2007 και 2009.Το έμαθα τυχαία σε μιά συζήτηση, και έψαξα στο διαδίκτυο την επιβεβαίωση.
Δείτε τον σύνδεσμο που ακολουθεί
http://www.newstime.gr/?i=nt.el.article&id=27711
Και να φανταστεί κανείς ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων περιμένει από αυτό το σάπιο πολιτικό σύστημα να βγάλει την χώρα από την κρίση!Περιμένει δηλαδή από αυτούς που οδήγησαν την χώρα στην πτώχευση με εγκληματικές ενέργειες όπως η παραπάνω, να βγάλουν τώρα την χώρα από την πτώχευση.Είναι σαν να αναθέτεις σε εγκληματία, την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος.
Σκάνδαλα στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά.Λεηλασία του δημοσίου χρήματος, υπάρχει παντού.Η ιδιαιτερότητα του ανωτέρω σκανδάλου, έχει να κάνει με το γεγονός ότι επιβεβαιώνεται ότι η Βουλή πρωτοπορεί στην σαπίλα.
Αυτό το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί ν΄αλλάξει.
Εχω αναφέρει πολλές φορές σ΄αυτό το ιστολόγιο, ότι ο Μ. Ανδρουλάκης είναι από τους ελάχιστους Ελληνες πολιτικούς που γνώριζαν την τραγική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας εδώ και πολλά χρόνια.Μέσα από τα βιβλία του, προσπάθησε να προειδοποιήσει τους ελληνες πολιτικούς και τους έλληνες πολίτες γιά τα τραγικά αδιέξοδα στα οποία θα οδηγηθεί η χώρα.Μάταια όμως.Κανείς δεν έλαβε υπόψη του τις επισημάνσεις του, και σίγουρα όχι το ΠΑΣΟΚ.
Αυτό αποδεικνύεται από το πρόγραμμα διακυβέρνησης του συγκεκριμμένου πολιτικού κόμματος.Οι άνθρωποι που έφτιαξαν αυτό το πρόγραμμα είναι προφανές σήμερα, ότι δεν είχαν ιδέα γιά το ενδεχόμενο της πτώχευσης που βιώνει σήμερα η χώρα.
Το γεγονός αυτό, οδήγησε τον πρωθυπουργό σε λανθασμένες κινήσεις που αποδείχθηκαν τραγικές.Οταν έχεις ένα ασθενή στην εντατική γιά 4 μήνες χωρίς να λαμβάνεις απόφαση για όλο αυτό το διάστημα γιά την απαιτούμενη θεραπεία, οδηγείς τον ασθενή στον θάνατο.
Αυτό έγινε.Η Ελλάδα ε'ιναι πλέον το πρωτοσέλιδο όλων των οικονομικών εφημερίδων του κόσμου με αρνητικούς χαρακτηρισμούς.Η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ παρέλαβε μιά ετοιμοθάνατη χώρα και την οδήγησε μέσα σε τέσσερις μήνες ουσιαστικά στον θάνατο.Το γεγονός αυτό δεν είναι πλέον αντιστρέψιμο.Ουτε οι συνέπειες είναι αντιστρέψιμες κατά την γνώμη μου γιά τον ελληνικό πληθυσμό.
Μόλις την εδομάδα που πέρασε κατάλαβαν οι ηγέτες μας ότι εδώ, κάτι πολύ σοβαρό συμβαίνει.
Ο καημένος ο Ανδρουλάκης φώναζε από την πρώτη μέρα της ανάληψης της εξουσίας από την νέα κυβέρνηση, γιά την ανάγκη να τεθεί ως μόνη προτεραιότητα, η επιβίωση του ασθενή.Φώναζε γιά τα "ιατρικά λάθη " του ΠΑΣΟΚ.Τόνιζε "το κενό πάθους γιά την σωτηρία της χώρας" που διαπίστωνε.
Το μήνυμα όμως δεν ελήφθη.
Ολες οι εφημερίδες του κόσμου με εκατοντάδες άρθρα τους εδώ και τέσσερις μήνες , εξέφραζαν την ίδια άποψη με άλλα λόγια.Ολες οι χώρες της Ευρώπης, η Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα, τα επίσημα όργανα της Ευρωπαικής Ενωσης εξέφραζαν καθημερινά την ίδια αγωνία.Ολ αυτά τα μηνύματα δεν ελήφθησαν από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.
Ηταν κατά συνέπεια αναπόφευκτος ο θάνατος.
Ο θάνατος άρχισε την περασμένη εβδομάδα, και η ολοκλήρωση του, θα κρατήσει μερικές εβδομάδες η το πολύ μερικούς μήνες.
Αυτό που έχει πλέον σημασία είναι, οι συνέπειες του να είναι σοβαρές αλλά όχι τραγικές.Αυτό που είναι σίγουρο κατά την γνώμη μου, είναι ότι οι μειώσεις μισθών και γενικότερα των εισοδημάτων θα είναι μεγαλύτερες από αυτές που μας ζητούσαν οι Ευρωπαίοι τον Οκτώβριο, η χώρα θα βυθιστεί σε μιά ύφεση τέτοιας έντασης που παρόμοια της δεν μας ήταν μέχρι τώρα γνωστή σ΄αυτή την χώρα, και τέλος θ΄αρχίσει ένα νέο μεταναστευτικό ρεύμα των νέων μας ιδίως των πιό μορφωμένων πρός τις χώρες της Ευρώπης.
Αγνωστες παραμένουν οι συνέπειες αυτού του θανάτου στο πολιτικό σύστημα, και σ΄αυτό που ονομάζουμε κοινωνική συνοχή.
Σιγά-σιγά, αρχιζει να συζητείται το επόμενο βήμα που θα απασχολήσει την χώρα.
Στις άλλες χώρες, το τραπεζικό σύστημα είναι αυτό που με τις υπερβολές του, οδήγησε στην οικονομική κρίση.Στην Ελλάδα αντίθετα, η κακή διαχείριση των οικονομικών της χώρας δεν οδηγεί μόνο σε πτώχευση το ελληνικό δημόσιο.Θα οδηγήσει ( έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα), σταδιακά στον στραγγαλισμό του τραπεζικού συστήματος, και κατά συνέπεια και της πραγματικής οικονομίας.
Ο Αλέν Μπαντιού, κορυφαία μορφή της σύγχρονης φιλοσοφίας, μαθηματικός, πολιτικός στοχαστής στρατευμένος στην πολιτική δράση, θεατρικός συγγραφέας και ομότιμος καθηγητής στην φημισμένη Ecole Normale Superieure, μίλησε στο tvxs με την ευκαιρία του συνεδρίου που οργάνωσε το Γαλλικό Ινστιτούτο στις 20 και 21 Νοεμβρίου προς τιμή της συμβολής του στην φιλοσοφία.
Ο σύνδεσμος που ακολουθεί, είναι από ιστολόγιο που παρακολουθώ διότι το βρίσκω ενδιαφέρον.Ομως στην συγκεκριμμένη περίπτωση(δηλαδή γιά το θέμα που αναλύει), έχω πολλές ενστάσεις, τόσο επί της ουσίας, όσο και επί του μηνύματος που εκπέμπει πρός τον ελληνικό λαό.
"Πολλά κείμενα, γραμμένα σε άλλο ύφος το καθένα, αλλά ένα κείμενο ουσιαστικά, με ένα σκοπό: να δείξει πώς οι αγορές βδελύσσονται την απείθαρχη, υπερχρεωμένη Ελλάδα, και πώς θα τη βυθίσουν στην πτώχευση αν δεν συμμορφωθεί στους κανόνες της αγοράς."
Πρώτο απ΄όλα, η Ελλάδα έχει ήδη βυθιστεί στην πτώχευση από τις πολιτικές που ακολούθησαν οι ηγέτες της εδώ και 30 χρόνια.Οι αγορές δεν μπορούν να βυθίσουν στην πτώχευση μιά χώρα που διαχειρίζεται σωστά τα οικονομικά της.Δεν έχουν αυτή την ικανότητα η αυτή την δύναμη.
Στο σημείο αυτό, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τί είναι οι αγορές.
Οι αγορές είναι όλοι αυτοί που μπορούν να δανείσουν, σε κάποιον που χρειάζεται δανεικά.Μπορεί αυτός ο κάποιος να είναι ένας έλληνας ιδιώτης που κατάφερε να αποταμιεύσει ένα ποσό της τάξης ας πούμε των 200 000 ευρώ.Αυτός ο κάποιος, απευθύνεται στην Τράπεζα με την οποία συνεργάζεται και της ζητά να τον συμβουλεύσει πώς πρέπει να επενδύσει τις αποταμιεύσεις του.Η τράπεζα του, θα τον συμβουλεύσει προφανώς να επενδύσει το ποσό που διαθέτει, ανάλογα και με τον βαθμό κινδύνου που ο ίδιος ο επενδυτής θέλει ν΄αναλάβει, σε γερμανικά ομόλογα, σε ελληνικά ομόλογα, μετοχές,...Ο επενδυτής, λαμβάνοντας υπόψη τα ελληνικά δημοσιονομικά, θα ζητήσει μάλλον, να επενδυθεί ένα μικρό μέρος των αποταμιεύσεων του σε ελληνικά ομόλογα.Το ίδιο θα κάνει και ο οποιοσδήποτε επενδυτής οποιασδήποτε χώρας.Το ίδιο θα κάνουν και οι θεσμικοί επενδυτές.Θα έχουν άδικο;Είναι ανήθικοι;Υπάρχει άλλος ασφαλής τρόπος να διαχειριστούν τις αποταμιεύσεις τους;Σε τελευταία ανάλυση, ας διαχειριζόταν τα οικονομικά της η Ελλάδα, με τέτοιο τρόπο, ώστε να μήν χρειάζεται δανεικά.Με αυτό τον τρόπο, δεν θα είχε ανάγκη τις αγορές, και δεν θα χρειαζόταν να υποταγεί στους κανόνες των αγορών, που δεν είναι άλλοι από την σωστή διαχείριση των κινδύνων που αναλαμβάνουν ώστε να μην χαθούν τα δανεικά.
"Ωστόσο η ωμότητα με την οποία επιτίθενται στην Ελλάδα οι ξένοι αναλυτές, οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι, ου μην αλλά και οι αξιωματούχοι των Βρυξελών, δεν συναρτάται μόνο με την πράγματι άθλια δημοσιονομικά κατάσταση της χώρας. Η Ελλάδα τυχαίνει στην παρούσα συγκυρία να είναι ο πιο αδύναμος κρίκος, ο πιο ανυπεράσπιστος, από μια σειρά χωρών που επτώχευσαν ή ναυάγησαν ή κακόπαθαν, ή πρόκειται σύντομα να βρεθούν σε παρόμοια θέση. Τα ελλείμματα και το χρέος δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Οι χώρες της Βαλτικής, η Ισλανδία, η Ιρλανδία, η Ουγγαρία προηγήθηκαν. Η Πορτογαλία ακολουθεί αμέσως μετά την Ελλάδα. Και έπονται άλλες χώρες, μεγάλες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία."
Εδώ υπάρχει μιά σύγχυση. Η ωμότητα με την οποία επιτίθενται οι ξένοι αναλυτές στην Ελλάδα, δεν είναι ρατσιστικού χαρακτήρα όπως υπονοείται από το κείμενο.Οι χώρες της Βαλτικής και η Ιρλανδία πήραν ήδη μέτρα.Η Ελλάδα δεν παίρνει μέτρα, η παίρνει μέτρα που δεν πείθουν.Αν είναι ο αδύναμος κρίκος αυτή την στιγμή, δεν φταίνε οι αγορές.Φταίει ο πολιτικός κόσμος της χώρας και οι πολίτες που τον επέλεξαν.
"Το bullying των οίκων αξιολόγησης, των ξένων εφημερίδων και των χρηματοπιστωτικών οίκων ποιες δικαιολογίες έχει; Καμία, Ή μάλλον, μία: την κερδοσκοπία. Οι οίκοι που υποβαθμίζουν τις χώρες είναι οι ίδιοι που αναβάθμιζαν τακτικά και με ζήλο τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που παρήγαγαν τοξικά προϊόντα και δημιούργησαν τη διεθνή οικονομική κρίση. Αυτοί οι οίκοι και τα ειδικά μήντια λειτουργούν κατ’ ουσίαν σαν σύμβουλοι και λομπίστες των funds και των κερδοσκόπων. Υπέστησαν μείζονα ηθική ήττα με τη φούσκα των τοξικών, αλλά φαίνεται ότι οι πολιτικές ηγεσίες των κρατών, που τους έσωσαν διοχετεύοντας κρατικό χρήμα, δεν έχουν το ηθικό ανάστημα και τη δύναμη να τους επιβληθούν, ακόμη και μετά την τόσο εμφανή συντριβή τους. Αυτοί οι «ηττημένοι» προβάλλουν τώρα σαν τιμητές· ορίζουν το κόστος δανεισμού στις χώρες με ελλείμματα και χρέη, και εμμέσως υπαγορεύουν σε κυβερνήσεις και ευρωπαϊκή ηγεσία πώς να φερθούν, πώς να παγώσουν μισθούς και κράτος πρόνοιας, πώς να πιέσουν τις κοινωνίες."
Ορθά όλα αυτά. Ομως αφορούν μόνο χώρες που έχουν πάρει δάνεια.Δεν αφορούν τις χώρες που έχουν διαχειριστεί ορθά τα οικονομικά τους.Κανένας δεν μπορεί να υποχρεώσει μιά χώρα να πάρει δάνειο αν δεν το χρειάζεται.Αλλωστε, ας πούμε ότι βρίσκονται οι τρόποι να καταπολεμηθεί η κερδοσκοπία.Θα λυθεί και το οικονομικό πρόβλημα της χώρας;Δηλαδή γιά την σημερινή οικονομική κατάσταση της χώρας, δεν φταίνε αυτοί που πετούσαν τα χρήματα από τα παράθυρα γιά να επανεκλεγούν, αλλά αυτοί που δάνεισαν τα χρήματα στους έλληνες διαχειριστές της εξουσίας;Mας ενοχλεί ότι σήμερα πιέζουν γιά μέτρα γιά να πάρουν πίσω τα χρήματα τους και γιά να δανείσουν περισσότερα, και δεν μας ενοχλεί η κακοδιαχείριση;
Η Ελλάδα είναι προβληματική, σίγουρα. Αλλά δεν είναι φταίει μόνο αυτή για τα σημερινά αδιέξοδα μιας Ευρώπης αγκυλωμένης στο προ πολλού παραβιασθέν Σύμφωνο Σταθερότητας του Μάαστριχτ, που υπερασπίζεται το σκληρό νόμισμα και τη δημοσιονομική πειθαρχία, παραμελώντας ολοσχερώς και συνειδητά την κοινωνική συνοχή, την αλληλλεγγύη μεταξύ εταίρων, την ανάπτυξη του κοινού ευρωπαίκού χώρου. Η αυστηρή Γερμανία, λ.χ., που επιπλήττει σήμερα την υπερχρεωμένη Ελλάδα, ωφελήθηκε από τη θερμή κατανάλωση των Ελλήνων και τον άφρονα δανεισμό τους.
Το επιχείρημα αυτό δεν έχει κάποια βάση. Είναι εντελώς αυθαιρετο.Είναι σαν να λέμε ότι οι έλληνες πολιτικοί συμφωνούν να προσλάβουν για κομματικούς λόγους 100 000 υπαλλήλους στο δημόσιο, και να ζητάμε από τους Γερμανούς να συνεισφέρουν στο κόστος αυτής της ανωμαλίας, λόγω της κατανάλωσης γερμανικών προιόντων που θα προκύψει.
"Το πρόβλημα της Ελλάδας και του μεσογειακού Νότου, είναι πρόβλημα του κοινού ευρωπαϊκού χώρου, είναι πρόβλημα πολιτικό. Κατά τούτο, απαιτεί λύσεις πολιτικές, με ιστορική προοπτική, με μέριμνα για τους ανθρώπους, όχι για τις αγορές. Οι κοινωνίες δεν πειθαρχούν με τραμπουκισμούς· η απειλή της εξαχρείωσης μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές εκρήξεις με απρόβλεπτες διαστάσεις στον κοινό ευρωπαϊκό χώρο. Κι όταν οι φλόγες θα τυλίγουν τους δρόμους, οι αγορές θα τζογάρουν στην καταστροφή."
Διαφωνώ.Το πρόβλημα, είναι πρόβλημα κακοδιαχείρισης των υφιστάμενων πόρων από τους έλληνες πολιτικούς.Δεν μπορούν οι άλλοι λαοί να πληρώνουν χωρίς περιορισμό τα ρουσφέτια των ελλήνων πολιτικών επ΄απειρον.Καμμιά χώρα δεν βοηθήθηκε οικονομικά από την Ευρώπη, όσο η Ελλάδα.Και τα χρήματα αυτά των ευρωπαίων φορολογουμένων επί 30 χρόνια, δεν έπιασαν τόπο.Για ποιό λόγο να συνεχίσουν αυτή την κατάσταση;
Aρθρα όπως αυτό, δεν βοηθούν την χώρα.Δεν βοηθούν τους Ελληνες να κατανοήσουν την ουσία των ελληνικών οικονομικών προβλημάτων.Δεν εξηγούν τους λόγους γιά τους οποίους φτάσαμε εδώ που φτάσαμε.Δεν προτείνουν λύσεις.Δεν δείχνουν έστω με αόριστο τρόπο ποιοί είναι υπεύθυνοι γιά την σημερινή κατάσταση.Δεν εξηγούν τα δεινά που θα προκύψουν από εδώ και στο εξής, και ιδίως γιά τους νέους.Αρθρα όπως αυτό, υπονοούν στην ουσία ότι γιά τα χάλια μας φταίνε οι αγορές.Δηλαδή ένα όργανο του σατανά που βάλθηκε να καταστρέψει την χώρα.Αρα δεν φταίμε εμείς, δεν υπάρχει πρόβλημα επί της ουσίας, φταίει η διεθνής συνομωσία εναντίον της Ελλάδας.Αρα, δεν κάνουμε τίποτα, καταγγέλουμε απλά τις αγορές διότι τόλμησαν να εκφράσουν την άποψη τους, και το πρόβλημα αυτόματα λύνεται.
Δεν συνηθίζω ν΄αντιγράφω κείμενα.Παραπέμπω πάντα στον σύνδεσμο ώστε ο αναγνώστης να είναι πάντα σίγουρος γιά την πηγή.
Στην προκειμένη περίπτωση σκέφτηκα να κάνω μιά εξαίρεση, διότι το θέμα μ΄ενδιαφέρει πολύ και πιστεύω ότι θα ενδιαφέρει και τους αναγνώστες του ιστολογίου.Κάνω αυτή την εξαίρεση, διότι πρώτον, το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε ως σχόλιο σε ανάρτηση που είχε ως θέμα συνέντευξη του Νταβούτογλου γιά το Κυπριακό στην εφημερίδα Σαμπάχ.Την ανάρτηση μπορείτε να την δείτε εδώ, και δεύτερον, δεν μπορώ να βρώ τον σχολιαστή D.S. γιά να του ζητήσω την άδεια του.Ελπίζω να με συγχωρέσει.
Δευτέρα, 18 Ιανουαρίου 2010
Τουρκία – Συνέδριο των Πρέσβεων – Ομιλία Νταβούτογλου
Πραγματοποιήθηκε από τις 4 ως τις 10.01.2010 το 2ο Συνέδριο Πρέσβεων του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών υπό την προεδρία του Τ/ΥΠΕΞ Αχμέτ Νταβούτογλου (το 1ο είχε συγκληθεί από τον τότε Τ/ΥΠΕΞ Αλί Μπαμπατζάν τον Ιανουάριο 2008). Το μεγαλύτερο μέρος του Συνεδρίου πραγματοποιήθηκε στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ στην Άγκυρα και η σύνοδος αξιολόγησης στις 9 και 10 Ιανουαρίου στην πόλη Μάρντιν της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Στο Συνέδριο συμμετείχαν περί τα 200 άτομα -πρέσβεις της Τουρκίας που υπηρετούν στο εξωτερικό και στελέχη του Τ/ΥΠΕΞ.
Επιφυλασσόμενοι , μεταφράζουμε παρακάτω ολόκληρη την εναρκτήρια ομιλία του Νταβούτογλου στο Μάρντιν (δεν κατέστη δυνατό να βρούμε την εναρκτήρια ομιλία του στην Άγκυρα).
Η ομιλία αυτή έχει ενδιαφέρον, καθώς, μεταφρασμένη ολόκληρη δίνει μια εικόνα της σκέψης του Τ/ΥΠΕΞ που δεν είναι εύκολο να παρακολουθηθεί από αποσπάσματα, αντιθέτως, παρακολουθούμενη από αποσπάσματα μπορεί να οδηγήσει σε όχι σωστά συμπεράσματα. Θεωρείται από πολλούς ότι το 560 σελίδων –αμετάφραστο στα ελληνικά ή τα αγγλικά- βιβλίο του Νταβούτογλου ‘Στρατηγικό Βάθος’ αποτελεί τη βάση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής των τελευταίων περίπου επτά ετών. Η εν λόγω ομιλία παρέχει στον αναλυτή, που δεν έχει πρόσβαση στο βιβλίο αυτό, τη δυνατότητα να ρίξει μια σύντομη αλλά ‘αδιάσπαστη’ ματιά στη σημερινή εξωτερική πολιτική της γείτονος και στο ύφος του εμπνευστή της.
«Κύριε Νομάρχα, κύριοι βουλευτές, κύριε Δήμαρχε, κύριε πρύτανη, αξιότιμοι συνάδελφοι, φίλοι καθηγητές και φοιτητές,
Πρωτίστως, θα ήθελα να πω ότι είναι μεγάλη τιμή για μένα να βρίσκομαι εδώ στο Πανεπιστήμιο Αρτουκλού του Μάρντιν μαζί με τα στελέχη του Υπουργείου μας των Εξωτερικών και τους αξιότιμους πρέσβεις μας που υπηρετούν στο εξωτερικό. Θεωρώ χρέος μου να ευχαριστήσω για άλλη μια φορά για την πρόσκληση και τη φιλοξενία που μας προσφέρουν στο Μάρντιν, τον Νομάρχη, τον Δήμαρχο, τους βουλευτές και τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αρτουκλού.
Αυτή εδώ είναι η πιο διευρυμένη συνάντηση που έκανε ποτέ το Υπουργείο μας εκτός Άγκυρας. Γιατί, σχεδιάζοντας τη συνάντηση αυτή σκεφτήκαμε το Μάρντιν, αυτό πρέπει να το εξηγήσω –έχει σημασία.
Σχεδιάζοντας το πρόγραμμα, μου προτάθηκαν διάφοροι τίτλοι για την ομιλία μου, όπως ‘Μεσανατολική Πολιτική’ ή ‘Οι διεθνείς μας σχέσεις». Τους είπα ότι δεν μπορεί σε μια πόλη σαν το Μάρντιν να γίνει μια ομιλία με τόσο συγκυριακό τίτλο. Το Μάρντιν εκφράζει αφ’ εαυτού του το ιστορικό βάθος. Εκφράζει επίσης ένα φιλοσοφικό και διανοητικό βάθος. Χρειαζόταν, λοιπόν, ένας τίτλος ταιριαστός με το Μάρντιν. Γι’ αυτό και επέλεξα την επικεφαλίδα «Από τον αρχαίο πολιτισμό στην παγκοσμιοποιημένη τάξη».
Αρχαίος πολιτισμός και Μάρντιν – δεν υπάρχουν, νομίζω, δύο άλλες λέξεις που να είναι, η μια δίπλα στην άλλη, τόσο σωστές και τόσο αλληλοκαλυπτόμενες.
Γιατί αρχαίος, γιατί Μάρντιν;
Αν το αντιληφθούμε αυτό, θα καταλάβουμε το ‘γιατί η Τουρκία’ και το γιατί θα γίνει η Τουρκία κεντρικός παίκτης στην παγκόσμια τάξη που τώρα μορφοποιείται στον κόσμο. Διότι, όταν οι ρίζες κάποιου δεν πάνε τόσο βαθειά μέσα στη γη όσο του πλάτανου, δεν μπορεί να κάνει σκιά. Διότι, ρηχή είναι η σκιά αυτού που οι ρίζες του είναι αβαθείς, δεν είναι σκιά πυκνή.
Γιατί διάλεξαν οι πρόγονοί μας ως σύμβολό τους το πλατάνι, επειδή οι ρίζες του είναι βαθιές και δεν μπορεί εύκολα να ξεριζωθεί. Η σκιά του πλάτανου είναι πραγματική σκιά. Κι όταν γίνονται σκιάδι τα πλατάνια μας δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα σε δόγμα, φυλή και θρησκεία. Με την έννοια αυτή το Μάρντιν είναι μια πόλη με ρίζα βαθιά και μέλλον λαμπρό -ίδια με τη χώρα μας.
Χρόνια πριν, όταν ακόμα ήμουν στον ακαδημαϊκό χώρο, είχα κάνει μια ομιλία σχετικά με την ιστορία των πόλεων, στην οποία ταξινομούσα τις πόλεις –η ιστορία πόλεων ήταν ένα από τα μαθήματα που παρέδιδα στο πανεπιστήμιο και πιστεύω ότι το Αρτουκλού θα πρέπει να γίνει ένα από τα διαλεχτά ανώτατα ιδρύματα του κόσμου στον τομέα αυτό, γιατί πόλη σημαίνει Μάρντιν. Δεν θα μπω εδώ με λεπτομέρειες στην ταξινόμηση εκείνη. Θα αναφέρω μόνο μια κατηγορία, που εμπίπτει στη σχέση μεταξύ πόλης και πολιτισμού: ‘τις πόλεις που φτιάχνουν πολιτισμούς’. Υπάρχουν τέτοιες πόλεις. Είναι η Αθήνα, είναι η Μεδίνα. Υπάρχουν επίσης οι πολιτισμοί που φτιάχνουν πόλεις -η Βαγδάτη ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία. Υπάρχουν οι πόλεις εκείνες που τις διαμορφώνουν ποικίλοι πολιτισμοί και τις αποδίδουν στο μέλλον. Η Ισταμπούλ είναι μια από αυτές. Τη Νέα Υόρκη θα μπορούσαμε επίσης σήμερα να την συγκαταλέξουμε ανάμεσα στις πόλεις που διαμορφώθηκαν από πολιτισμούς. Επιπλέον όμως υπάρχουν οι πόλεις που αποτελούν ‘σύνοψη των πολιτισμών’. Ιστορία του πολιτισμού, ιστορία της ανθρωπότητας, συμπυκνώστε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας και τοποθετείστε τη σε έναν τόπο, έτσι ωσάν μια συνειδητή βούληση να έχει πει ‘να είναι αυτή μια τέτοια πόλη που να αποτελεί σύνοψη ολόκληρης της ιστορίας της ανθρωπότητας κι όσοι την κοιτούν, σαν να κοιτούν ένα μπιμπελό, να μπορούν να δουν σ’ αυτή την κάθε απόχρωση της ιστορίας της ανθρωπότητας, να ακούνε τους ωραίους ήχους της ανθρωπότητας, να νιώθουν την αρμονία της’. Αν μπορούσαμε λοιπόν να σκεφτούμε μια τέτοια πόλη ‘μπιμπελό των πολιτισμών’, αυτή σίγουρα θα ήταν το Μάρντιν.
Το 2001, σε μια από τις σπάνιες οικογενειακές μας εκδρομές , φτάσαμε εδώ βράδυ από την Ούρφα μέσω Κιζίλτεπε. Ερχόμασταν πρώτη φορά. Ο ήλιος κόντευε να βασιλέψει. Το Μάρντιν είναι ωραίο από όποιο σημείο κι αν το κοιτάξεις, όπως η Ισταμπούλ. Καθώς όμως προχωρούσαμε κι από το Κιζίλτεπε φάνηκε το Μάρντιν, μείναμε ενεοί, τι θέα ήτανε αυτή, είχαμε αντικρύσει τη Μεσοποταμία και το Μάρντιν που λες κι έχει ένα απόκοσμο μάτι που βλέπει τη Μεσοποταμία. Το φως που αντανακλούσε από το κάθε σπίτι έπεφτε με τέτοιο τρόπο πάνω στην πεδιάδα της Μεσοποταμίας, που θαρρείς το καθένα ανήκε σε μια βούληση εκτός του κόσμου τούτου, η οποία παρατηρούσε να δει πώς χρησιμοποιούν άραγε οι άνθρωποι τις ομορφιές που ευαρεστούμενη τους πρόσφερα… Σκέφτηκα πως το κάθε τζαμί, η κάθε εκκλησία, ο κάθε τόπος λατρείας, ο κάθε μεντρεσές, εκείνη τη βούληση αντανακλούσε.
Όπως ακριβώς η Ιερουσαλήμ… Πηγαίνετε στο Όρος των Ελαιών και κοιτάξτε από εκεί την Ιερουσαλήμ, δεν θα χορταίνεται να κοιτάτε. Στην Ιερουσαλήμ είναι το Μεστζίντι Ακσά, είναι εκκλησίες, είναι συναγωγές, αλλά η Ιερουσαλήμ είναι η ανθρωπότητα. Ίδια όπως το Μάρντιν είναι η σύνοψη της ιστορίας της ανθρωπότητας.
Συνέβησαν πράγματα που χώρισαν την ανθρωπότητα, που δίχασαν τις κοινωνίες, που προκάλεσαν αντιθέσεις στη βάση του έθνους και του δόγματος, υπήρξαν όμως κι αυτά που την ένωσαν. Την ένωσαν οι πόλεις. Δεν υπάρχει πολιτισμός όπου δεν υπάρχει πόλη, δεν υπάρχει ανθρωπότητα εκεί όπου δεν υπάρχει πολιτισμός. Όσοι ενστερνίζονται την κουλτούρα της πόλης, δεν προσπαθούν ποτέ να δημιουργήσουν μια πόλη μονο-πολιτιστική, μονο-εθνοτική, μονο-δογματική. Γιατί αν μια πόλη γίνει ομοιόμορφη, χάνει την ιδιότητα της ως πόλη. Ιδού λοιπόν, το Μάρντιν όπως έχει μεταφερθεί στο σήμερα, το πιο όμορφο παράδειγμα του αρχαίου και της πόλης… [μεταφράζεται ως ‘αρχαίο’ η λέξη kadim που χρησιμοποιεί, λέξη αραβικής προέλευσης που σημαίνει ‘αυτό που δεν έχει αρχή’, το παλιό, το ανέκαθεν, το άχρονο. Στα σύγχρονα τουρκικά το αρχαίο εκφράζεται με τη λέξη antik, ενώ το kadim χρησιμεύει πιο πολύ ως λόγιο στοιχείο, όπως στη φράση kadim dost=παλιός φίλος]
Λέμε ‘παράδειγμα αρχαίου’, θα πρέπει να ορίσουμε και το ‘αρχαίο’.
Το αρχαίο είναι η πιο θεμελιώδης έννοια της οθωμανικής κουλτούρας. Όταν ήθελε να περιγράψει τον εαυτό του ο Οθωμανός χρησιμοποιούσε τη λέξη ‘αρχαίο’. Αρχαίο θα πει κείνο που είναι τόσο παλιό ώστε η απαρχή του δεν μπορεί να εξακριβωθεί, όποιο λογαριασμό κι αν κάνει κανείς. Δηλαδή, ερευνά κανείς, μελετά, πηγαίνει στα βάθη των αρχείων… εκείνο όμως υπάρχει πριν από αυτά. Ο θεσμός της οικογένειας λόγου χάρη είναι αρχαίος θεσμός. Δεν είναι νοητή η ζωή της ανθρωπότητας χωρίς την οικογένεια. Αρχαίο είναι εκείνο που αντιπροσωπεύει το δέντρο που οι ρίζες του πάνε βαθιά. Όταν λέμε αρχαίος πολιτισμός εννοούμε τον πολιτισμό που εμπεριέχει όλα τα στοιχεία της ανθρωπότητας.
Το αρχαίο αυτό βρίσκει την εκδήλωσή του στο Μάρντιν.
Πολλοί ερεύνησαν την ιστορία του Μάρντιν. Και στο σημείο αυτό μνημονεύω με έπαινο και επιδοκιμασία τον Ιμπραχίμ μπέη –πριν από λίγο μάλιστα απέκτησα μερικά βιβλία του χάρη στον κ. Πρύτανη. Ίσως το πόσο μεγάλο πανεπιστήμιο θα γίνει το Αρτουκλού να εξαρτάται και λίγο από το πόσο θα μελετήσει το Μάρντιν. Πόσο θα καταφέρει να ζωντανέψει τις παραδόσεις Ζιντζίριε, Κασίμιε, Λατίφιε, Χατούνιε (πρόκειται για σημαντικούς μεντρεσέδες που ιδρύθηκαν μεταξύ 1385 και 1485 και δίδαξαν σε αυτούς θρησκεία και επιστήμες διάφοροι σπουδαίοι δάσκαλοι)–ελπίζουμε ότι θα το καταφέρει.
Πηγαίνετε όσο παλιά θέλετε, δεν νομίζω ότι θα μπορέσετε να βρείτε μια ημερομηνία για να πείτε, ιδού, αυτή είναι η αρχή της ιστορίας του Μάρντιν.
Λέγεται ότι πριν από επτά χιλιάδες χρόνια υπήρχαν στο Μάρντιν επτά διαφορετικές γλώσσες, επτά διαφορετικές θρησκείες, επτά διαφορετικοί πολιτισμοί. Είναι πέρασμα το Μάρντιν. Είναι πόλη συνοριακή αλλά ταυτόχρονα κεντρική πόλη. Το είδαμε πριν από λίγο στην προβολή. Η Ντάρα (το βυζαντινό Οχυρό Δάρα) ήταν πόλη στρατόπεδο ανάμεσα στους Σασσανίδες και την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Για πολλούς αιώνες υπήρξε συνοριακή πόλη ανάμεσα στην Ανατολική Ρώμη και τους Σασσανίδες. Κι ύστερα, μερικούς αιώνες αργότερα, έγινε, τούτη τη φορά, πρωτεύουσα του Αρτουκλού. Και ορθοπόδησε παντοιοτρόπως. Θαρρείς και τα απόκοσμα μάτια που κοιτούν την πεδιάδα της Μεσοποταμίας, είπαν και τώρα ας γίνει το Μάρντιν το κέντρο της Μεσοποταμίας. Κι ύστερα και το Μάρντιν ξαναγίνεται συνοριακή πόλη, διατηρώντας την λαμπρότητά του, ανάμεσα στους Αρτουκλού και τους αναδυόμενους οθωμανούς. Η πόλη μας στο σύνορο με το Ιράκ και τη Συρία.
Ποιος είναι ο στόχος μας; Να κάνουμε το Μάρντιν ξανά κεντρική πόλη της περιοχής. Θέλουμε όλοι οι δρόμοι να περνούν από το Μάρντιν, όλοι οι πολιτισμοί να περνούν από εδώ, όλο το εμπόριο να έχει με κάποιο τρόπο μια επαφή με το Μάρντιν. Θέλουμε η μεγάλη τέχνη που άνθισε εδώ να διαδοθεί παντού. Θέλουμε, όπως και η Ούρφα που αναφέρθηκε προηγουμένως στη στρατηγική σχετικά με τις γειτονικές χώρες, έτσι και το Μάρντιν να μην χαρακτηρίζονται απλώς από το γεγονός ότι είναι πόλεις συνοριακές, αλλά να αποκτήσουν την ιδιότητα του κέντρου όλης της Μέσης Ανατολής. Γιατί το Μάρντιν δεν είναι μια πόλη που εφευρέθηκε εκ των υστέρων. Είναι μια πόλη –με την έννοια που χρησιμοποιείται σήμερα για διάφορα φυτά- ‘οργανική’ (βιολογικής καλλιέργειας), επειδή είναι παλιά. Θα έλεγα μάλιστα κυριολεκτικά οργανική. Μακάρι να μπορούσα να είχα ζήσει περισσότερο καιρό στο Μάρντιν -δεν μπόρεσα να μείνω παρά λίγες μέρες σ’ εκείνη την εκδρομή και ξανάρθα μερικές φορές ακόμη με την ευκαιρία κάποιων συνεδρίων.
Αν θέλετε να ανακαλύψετε την ψυχή μιας πόλης που έχει ψυχή, τότε, ή θα τη γυρίσετε νύχτα ή θα βγείτε στο δρόμο πρωί αχάραγα και θα παρακολουθήσετε την ανατολή του ήλιου μαζί με την πόλη. Ειδικά σε πόλεις όπως το Μάρντιν που βλέπουν στην πεδιάδα της Μεσοποταμίας ή όπως η Ισταμπούλ που βλέπει στο Βόσπορο. Δεν υπάρχει τίποτε το περιττό όταν τριγυρνάτε στα άδεια σοκάκια του Μάρντιν. Τώρα φαίνεται πως έχουν δημιουργηθεί κάποια ‘περιττά’, αλλά ο Νομάρχης μας άρχισε να τα καθαρίζει. Στρεβλή δόμηση. Όταν περιδιαβαίνει κανείς τα σοκάκια ανάμεσα στο Ουλού Τζαμί και το Ζιντζίριε στην παλιά πόλη, όλα είναι τόσο εξαίσια τοποθετημένα στο φυσικό τους χώρο… Τα σοκάκια αυτά είναι σε τέτοια στενή και βαθιά επαφή μεταξύ τους –νιώθει κανείς σαν να πηγαίνει βόλτα σε ένα ωραίο δάσος όπου όλα ζουν το ένα δίπλα στο άλλο, σε απόλυτη επικοινωνία και επαφή. Τίποτα δεν είναι περιττό, τίποτα τεχνητό.
Να πω και κάτι ακόμα σχετικά με το βιολογικό και συνδυάστε αυτή την παλιά φυσικότητα με τον μοντερνισμό.
Το Μάρντιν είναι επίσης μια πόλη υγιεινή. Οι πέτρες του είναι ασβεστόλιθοι και του προσδίδουν έναν αέρα υγιεινής. Όταν ανακαλύπτετε το Μάρντιν, ανακαλύπτετε συγχρόνως όλες τις ομορφιές του αρχαίου πολιτισμού. Τα χρώματα που άφησαν πίσω τους οι φυλές που πέρασαν από εδώ, τα στοιχεία που άφησαν οι πολιτισμοί που εγκαταστάθηκαν εδώ, στοιχεία που μεταφέρονται στις επόμενες γενιές –τα βλέπετε όλα αυτά δια γυμνού οφθαλμού. Γι’ αυτό η σημερινή παγκόσμια τάξη κι αν είναι κάποτε να δημιουργηθεί μια τάξη –εννοώ μια τάξη οικουμενική-, χρειάζεται, όπως είπα και πριν μερικές μέρες στην έναρξη αυτού του συνεδρίου, μια φιλοσοφία. Γιατί βρισκόμαστε αντιμέτωποι με σοβαρές κρίσεις –θα αναφερθώ στο θέμα αυτό αργότερα. Αν κάποια μέρα, και η μέρα αυτή δεν είναι πολύ μακριά γιατί πρόκειται περί βαθειάς ανάγκης, αρχίσουμε να καταβάλουμε προσπάθειες για να ξεπεραστούν οι κρίσεις, με τη φιλοσοφική έννοια, εκείνοι που θα το κάνουν αυτό πρέπει να κατανοήσουν την ψυχή και το πνεύμα του Μάρντιν. Γιατί η πόλη αυτή έζησε οργανικά, με τη φυσικότητά της με το αρχαίο, συνυπήρξε μ’ αυτό και μ’ αυτό θα διατηρήσει την ύπαρξη της ως την αιωνιότητα. Δικό μας καθήκον είναι να προστατέψουμε το πνεύμα αυτό και την ψυχή. Δικό μας καθήκον είναι να διασπείρουμε ως μήνυμα στο σύνολο της χώρας μας αλλά και σε ολόκληρο την κόσμο την έμπνευση που παίρνουμε από το πνεύμα αυτό και την ψυχή. Είπα ‘αρχαία τάξη’. Στο σημείο αυτό καλό είναι να καταλάβει κανείς τη σχέση ανάμεσα στη νοοτροπία και την τάξη για να καταλάβει το ‘αρχαίο’.
Νομίζουμε –πράγμα που είναι μια ιστορική πλάνη- ότι αυτοί που ζούσαν τότε και τα όσα ζούσαν, ανήκαν στο τότε, είχαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής και των γενεών εκείνων. Εμείς βιώνουμε κάτι τώρα, παρακολουθούμε τις μεγάλες τεχνολογικές αλλαγές. Και λέμε πως είμαστε μια πολύ τυχερή γενιά ή μια άτυχη γενιά βάσει των όσων βιώνουμε. Πολλές γενιές στην ιστορία, νόμισαν, με τον ίδιο τρόπο, ότι ήταν οι πιο σπουδαίοι πρωταγωσνιστές της ιστορίας.
Βρισκόμαστε τώρα αντιμέτωποι με ένα φαινόμενο που λέγεται παγκοσμιοποίηση καθώς και με τα προβλήματα που δημιουργεί… Και σκεπτόμαστε ότι μονάχα εμείς το ζούμε, πως δεν έχει προηγούμενο. Αυτό είναι άνευ προηγουμένου, λέμε. Ναι, ίσως στο πλαίσιο αυτό να μην έχει προηγούμενο. Αλλά, ίσως όχι στο ίδιο πλαίσιο, αλλά στο παρελθόν η ανθρωπότητα είχε σίγουρα κάποια παρόμοια εμπειρία. Αν αυτό το αντιληφθούμε σωστά, [τότε] μπορούμε να οικοδομήσουμε το μέλλον σωστά.
Πώς δηλαδή, θα πείτε.
Ρίξτε μια ματιά στους αιώνες μεταξύ του 5ου και 7ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για μια περίοδο όπου μεγάλα ρεύματα, θρησκευτικά, ιδέες θρησκευτικές διαδόθηκαν στο σύνολο του πλανήτη. Η περίοδος αυτή προσφέρει θαρρείς ένα εργαστηριακό παράδειγμα για να τεθεί σωστά η σχέση ανάμεσα στη νοοτροπία και την τάξη. Τάξη δεν μπορεί να δημιουργηθεί χωρίς την αλλαγή νοοτροπίας. Στην περίοδο εκείνη υπάρχουν τα σημάδια του ότι μια νέα τάξη μπορεί να δημιουργηθεί μόνο με μια νέα νοοτροπία. Τους αιώνες αυτούς σε διάφορες γωνιές της γης, σε διαφορετικές περιοχές όπου ανθούσαν πολιτισμοί παρουσιάστηκαν σημαντικά φιλοσοφικά ρεύματα, ηγετικές φυσιογνωμίες, θρησκευτικοί αρχηγοί. Λόγου χάρη στην περιοχή του ελληνικού πολιτισμού είχαμε τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη. Επί μερικές γενιές, τη μια μετά την άλλη. Την ίδια περίοδο και λίγο πριν, περίπου δύο αιώνες πριν, έζησαν ο Ζαρατούστρα στο Ιράν, ο Βούδας στην Ινδία, ο Κομφούκιος και το Ταό στην Κίνα. Και δύο τρεις αιώνες αργότερα, η διανοητική κινητικότητα που δημιούργησαν αυτά τα φιλοσοφικά ρεύματα, έγινε αιτία να αναδυθούν σημαντικά τοπικά καθεστώτα (τάξεις). Κι αυτά τα περιφερειακά καθεστώτα άρχισαν να διαχέοντα το ένα μέσα στο άλλο. Μαθητής του Αριστοτέλη ο Μέγας Αλέξανδρος, ό,τι πήρε από το δάσκαλό του, πολλαπλασιάζοντας το καθ΄οδόν -πέρασε έξω απ’ το Μάρντιν- το μετέφερε ως τις Ινδίες και την Αίγυπτο. Δημιουργήθηκαν πάμπολλες πόλεις με τ’ όνομα του (Αλεξάνδρειες) και αναδύθηκε μια τάξη.
Η Μεγάλη Περσική Αυτοκρατορία, που απόρροια της είναι μια από τις πιο ριζωμένες αρχαίες πόλεις, η Περσέπολις, ήρθε αντιμέτωπη [με τον Μεγαλέξαντρο] και αναδύθηκε η κινητικότητα το Ιράν.
Στις Ινδίες, μερικούς αιώνες μετά τον Βούδα εμφανίστηκαν οι αυτοκρατορίες του Ασόκα και των Μαούρια, στην Κίνα μερικούς αιώνες μετά τον Κομφούκιο εμφανίστηκε η Αυτοκρατορία των Μεγάλων Χάνων. Αυτές δημιούργησαν μεγάλα καθεστώτα. Τα καθεστώτα αυτά θα δημιουργούσαν αργότερα το Δρόμο του Μεταξιού με παρεπόμενα τις εμπορικές ανταλλαγές και τις πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις.
Δηλαδή, κάτι παρόμοιο με την παγκοσμιοποίηση που ζούμε σήμερα, βιώθηκε σε παλιότερες εποχές.
Ο ισλαμικός πολιτισμός πάλι γεννήθηκε γύρω ‘από το δόγμα της μοναδικότητας του Θεού’ [το Κοράνι] στη Μεδίνα. Αλλά, έχτισε τη Γρανάδα, την Κόρδοβα. Το Μαρακές. Τη Βαγδάτη. Μετέφερε το πνεύμα αυτό στην Ισταμπούλ. Στη Μπουχάρα, το Ισφαχάν, την Μπάλχ. Αν δεν είχε βιώσει τη μεταμόρφωση της νοοτροπίας της ισότητας στον τόπο που γεννήθηκε, στη Μέκκα και τη Μεδίνα, δεν θα μπορούσε να παρουσιάσει μια τέτοια αντίληψη τάξης.
Αν θέλετε να κατανοήσετε, μετέπειτα, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, πρέπει να έχετε καταλάβει την περιπέτεια των Σελτσουκιδών, την περιπέτεια του Αρτουκλού που προηγήθηκαν. Πρέπει να καταλάβετε το τόξο που εκτάθηκε απ’ την κεντρική Ασία ως την Ανατολία, το πώς αναμείχθηκαν με τους πολιτισμούς οι άνθρωποι που κινούνταν μες στο τόξο και τι είδους συνθέσεις δημιούργησε η ανάμειξη αυτή στην Ανατολία. Το πνεύμα της τάξης που λέμε οθωμανική δεν πρωτοπαρουσιάστηκε τον 16ο αιώνα. Αναδύθηκε από τη συνάντηση εκείνων των κινητικών ανθρώπινων στοιχείων και του σταθερού χώρου. Οι άνθρωποι κινήθηκαν από την κεντρική Ασία κατά μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα, αλλά έχτισαν νέες τάξεις στα μέρη που συνάντησαν. … Προϊόν μιας τέτοιας σύνθεσης –της σύνθεσης Ιράν-Τουράν- είναι οι Σελτσουκίδες. Δάσκαλος ή βεζίρης του Μελικσάχ, γιού του Αλπασλάν, ήταν ο Νιζαμούλ-μουλκ. Σύνθεση δύο πολιτισμών από τους οποίους ο ένας ήταν πιο κινητικός ό άλλος πιο εγκατεστημένος.
Ύστερα, η κινητικότητα αυτή δημιούργησε μεγάλες συνθέσεις στην Ανατολία. Το Μάρντιν είναι μια από τις συνθέσεις αυτές, η Μεσοποταμία είναι μια άλλη. Οι κοινότητες που έφεραν μαζί τους την κινητικότητα ενώθηκαν με τις εγκατεστημένες, εκείνες δηλαδή που κατοικούσαν εκείνη την εποχή εδώ και μαζί δημιούργησαν μεγάλους και ισχυρούς πολιτισμούς. Βγάλτε μια από αυτές [τις κοινότητες] εκτός ιστορίας κι έχετε εξολοθρέψει και την άλλη. Σταθερή ήταν η Μεσοποταμία, η Ανατολία του Ρουμ της εποχής εκείνης. Γι’ αυτό και το όνομα του Μεβλανά ήταν Μεβλανά Τζελαλεντίν Ρουμί. Γεννήθηκε στη Μπαλχ και μέσω Ιράν ήρθε και εγκαταστάθηκε στην Ανατολία. Επηρεάστηκε από τον πολιτισμό της Μεσοποταμίας. Και τις εποχές εκείνες οι άνθρωποι δεν χωρίζονταν σε τουρκομάνους, κούρδους, άραβες, ιρανούς, πέρσες. Δεν διαχωρίζονταν βάσει της εθνικότητάς τους. Ο τόσο ισχυρός πολιτισμός της Μεσοποταμίας αναδύθηκε μέσα από την ιστορική εμπειρία όλων των λαών που ζούσαν εδώ, των συροχαλδαίων, των γιελντανί, των κελντανί, των περσών και ίδρυσε μεγάλα κέντρα από την συνάντηση του με τα κινητικά και με βαθιές ρίζες τουρκικά και τουρανικά στοιχεία.
Η οθωμανική αυτοκρατορία αναδύθηκε τον 12ο – 13ο αιώνα επειδή κατάφερε να αξιοποιήσει τη σύνθεση αυτή, επειδή την ανέμειξε, ή, αλλιώς, επειδή υπήρχε ένας τέτοιος πολιτισμός εκεί, από μέσα του βγήκε η Οθωμανική αυτοκρατορία. Και γι’ αυτό οι οθωμανοί χρησιμοποίησαν την έννοια ‘αρχαίο’. Εννοούσαν τούτο: Εγώ μπορεί να μην ξέρω το χρώμα, τη φυλή, το δόγμα σας και ως κράτος δεν χρειάζεται καν να ξέρω. Όμως, όλοι σας, ως μέρος της ανθρωπότητας και ως προέκταση του αρχαίου είστε για μένα ιεροί. Γι’ αυτό ο σουλτάνος Μεχμέτ ο Πορθητής πλάι στο ‘σουλτάνος’ και το ‘χαγάνος’ –αργότερα προστίθεται το ‘χαλίφης’- χρησιμοποίησε χωρίς αναστολή τον τίτλο ‘καίσαρας των ρωμαίων’. Καίσαρας των Ρωμαίων. Γιατί βρισκόντουσαν εκεί. Γιατί εκεί που ήταν υπήρχε το Ιράν κι όλες αυτές οι διαφορετικές κουλτούρες. Με την αντίληψη αυτή, η έννοια ‘αρχαίος’ χρησιμοποιήθηκε για να ορίσει την τάξη που ένωσε όλους τους προς τα πίσω πολιτισμούς. Κι αυτός [ο Πορθητής] που κοιτούσε με το ίδιο μέτρο το μέλλον, ακριβώς επειδή κατανοούσε το αρχαίο, ονόμασε το κράτος αιώνιο κράτος [devleti ebed müddet], ρήση που σημαίνει την αντίληψη για ένα κράτος που θα διαρκέσει αιώνια. Το αιώνιο κράτος έπρεπε να βασίζεται σε ένα ριζωμένο αρχαίο.
Οι κουλτούρες που αναμείχθηκαν στα χώματα αυτά, βοήθησαν η μια την άλλη σε δύσκολους καιρούς. Στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν μιλάμε με τους ιρακινούς για την Κουτούλ-Αμάρα [σημερινή Ελ-Κουτ (160 χλμ από τη Βαγδάτη) που κατέλαβαν οι άγγλοι το 1915 και όπου ο οθωμανικός στρατός κατήγαγε ένδοξη μάχη εναντίον τους] συγκινούνται και αυτοί, συγκινούμαστε και εμείς. Διότι όταν τότε ο οθωμανικός στρατός πολεμούσε με τους άγγλους, στο στρατό εκείνο υπήρχαν όλοι -τούρκοι, κούρδοι, άραβες, συροχαλδαίοι, κελντανί, γιεζιντί. Αυτή είναι η ενότητα που αποτελεί το θεμέλιο της σημερινής τουρκο-ιρακινής φιλίας. Αυτή η ενότητα απέναντι στο πεπρωμένο.
Για το λόγο αυτό, σε ένα άλλο άρθρο μου, πάλι πριν να πάρω το σημερινό μου πόστο, είχα χρησιμοποιήσει μια έννοια πέρα από την έννοια της υπηκοότητας, την έννοια του ΄συμπατριωτισμού’, μια έννοια που από νομική άποψη μας περιζώνει όλους και σημαίνει ‘αυτούς που έχουν μοιραστεί την ίδια ιστορία’. Όποιοι δεν έχουν ζήσει μια κοινή ιστορία ακόμη κι αν είναι συμπατριώτες, όπως στη Γιουγκοσλαβία, δεν μπορούν να προσδώσουν νόημα στο ‘συμπατριωτισμό’. Η υπηκοότητα δημιουργεί νομικούς δεσμούς, η έννοια ‘αυτού που έχει μοιραστεί την ίδια ιστορία’ δημιουργεί κοινωνικούς δεσμούς, μείξεις. Για το λόγο αυτό η βάση της χώρας μας, της κοινωνίας μας, η μαγιά της, είναι πολύ ισχυρή. Με την ίδια λογική, με την ίδια προοπτική δημιουργήθηκε από την αρχή η Δημοκρατία μας.
Η Αλβανία στα Βαλκάνια σήμερα, ή, ας πούμε, το Αζερμπαϊτζάν στον Καύκοασο, η Βοσνία Ερζεγοβίνη, το Ιράκ, η Συρία είναι διαφορετικά κράτη –οι λαοί του Καυκάσου, οι λαοί των Βαλκανίων, οι λαοί της Μέσης Ανατολής είναι χωρισμένοι κατά διαφορετικά κράτη. Στην Ισταμπούλ όμως ή σε οποιαδήποτε άλλη μεγάλη πόλη μας, αν μπείτε σε μια πολυκατοικία μπορεί να δείτε ότι σε ένα πάτωμα μένει ένας αλβανός, στο άλλο ένας βόσνιος, ένας τσετσένος, ένας αζέρος. Όλοι αυτοί, επειδή είναι προϊόντα αυτής της ανάμειξης, είναι κατ’ εμάς, ισότιμοι πολίτες της Τουρκικής Δημοκρατίας. Κι επειδή συνδέονται μεταξύ τους με τα δεσμά αυτά –του ‘συμπατριωτισμού-, θα συνεχίσει η δημοκρατία μας, ο λαός μας, το κράτος μας να ζει ενωμένο ως όλο.
Επικαλούμενος την υπομονή σας, θα ήθελα να επισημάνω ακόμη μερικά σημεία κοιτώντας από αυτό το ιστορικό και φιλοσοφικό φόντο και λαμβάνοντας υπόψη τις αντανακλάσεις του φόντου αυτού στον οικουμενικό πολιτισμό.
Ναι, ο κόσμος χρειάζεται μια νέα τάξη.
Η νέα αυτή τάξη μπορεί να δημιουργηθεί με μια φιλοσοφική οπτική που θα φέρει εντός της τα στοιχεία που ανέφερα προηγουμένως σχετικά με το Μάρντιν. Ποιες θα πρέπει να είναι οι αρχές αυτής της νέας τάξης και ποιο ρόλο θα μπορούσε να παίξει στις αρχές αυτές η Τουρκία;
Πρώτον, η νέα αυτή τάξη πρέπει να είναι μια τάξη ‘δεκτική’, όχι απορριπτική. Δεν πρέπει να απορρίπτει καμιά χώρα, καμιά ήπειρο, κανένα λαό, κανένα χρώμα. Πρέπει να βασίζεται σε ταυτότητες που ‘είναι δεκτικές’. Όχι στους άξονες Ανατολή-Δύση, Βορράς-Νότος. Αντιθέτως, πρέπει να προσφέρει στέγη, να καλύπτει όλες τις ταυτότητες, όλους τους άξονες.
Τότε μόνο μπορεί να δημιουργηθεί μια τάξη που να ερίζει πως είναι οικουμενική. Προϋπόθεση μιας ‘δεκτικής’ τάξης είναι η δημιουργία μιας ενοποιητικής ταυτότητας.
Υπάρχουν σήμερα σε πάμπολλα μέρη του κόσμο μας συγκρούσεις ταυτότητας και απορριπτικές συμπεριφορές –οι απορριπτικές αυτές συμπεριφορές, μιας ομάδας λόγου χάρη, φέρουν μαζί και μέσα τους στην πραγματικότητα μια τάξη όπου δεν υπάρχει καμιά ισότητα.
Τώρα είμαστε μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Το σύστημα των ΗΕ πρέπει να είναι ‘δεκτικό’. Όλοι να αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται εκεί. Κανένας δεν πρέπει να απορρίπτεται.
Η Τουρκία ίσως να αποτελεί το πιο χτυπητό παράδειγμα αυτής της αρχής. Τίθενται διάφορες ερωτήσεις. Λένε λόγου χάρη για την Τουρκία ότι είναι γέφυρα ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, έτσι δεν είναι; Είναι, λένε επίσης, ρυθμιστικός παράγοντας ανάμεσα σε Βορρά και Νότο.
Απ’ τη μια μεριά, η Τουρκία υπερασπιστής της ανάμειξης Ανατολής-Δύσης και των διαφόρων πολιτισμών στο πρόγραμμα του Συνασπισμού των Πολιτισμών, απ’ την άλλη η Τουρκία άμεσος ανακλαστήρας των οικονομικών ανισοτήτων ανάμεσα σε Βορρά-Νότο ως μέλος των G-20.
Τι ακριβώς εκπροσωπούμε εμείς, δηλαδή;
Το ερώτημα αυτό μου έθεσε, σε μια συνάντηση που είχαμε, ένας πρώην γενικός γραμματέας του Υπουργείου μας. Θα ήθελα τώρα να το εκφράσω πιο καθαρά. Εμείς τους εκπροσωπούμε όλους. Γιατί ο αρχαίος πλούτος που έχουμε μας κάνει να συναντιόμαστε με όλους τους πολιτισμούς της Ανατολής, έχουμε πάρει κάτι από όλες αυτές τις κουλτούρες, ταυτόχρονα όμως, με την έννοια της πολιτικής κουλτούρας βρισκόμαστε στο κέντρο της Δύσης. Η υποψηφιότητά μας να γίνουμε μέλος της ΕΕ, οι επαφές μας στην Ασία, οι δεσμοί μας στη Μέση Ανατολή δεν είναι, με την έννοια αυτή, αντικρουόμενοι, αλλά δημιουργούν μια ολότητα. Γι’ αυτό όσο ‘γίνουμε δεκτικοί’ σε όλα αυτά, όσο πιο δραστικά κινούμαστε σ’ αυτά τα επίπεδα, τόσο πιο ενεργητικό ρόλο θα έχει η Τουρκία στην αναζήτηση της οικουμενικής τάξης.
Για ένα πράγμα να είστε βέβαιοι! Απ’ την σκοπιά αυτής της αρχής –της δεκτικότητας-, καμιά χώρα στον κόσμο δεν έχει την ιδιαιτερότητα της Τουρκίας να αντιπροσωπεύει την εμπειρία της ανθρωπότητας. Εμείς είμαστε σίγουροι γι’ αυτό και προχωρούμε στην εξωτερική μας πολιτική με αυτή την αυτοπεποίθηση.
Δεύτερο, αυτή η νέα τάξη πρέπει να είναι ‘συμμετοχική’.
Δηλαδή, αυτοί που πρόκειται να αποτελέσουν στοιχεία αυτής της τάξης πρέπει να λειτουργούν ίδια όπως η πόλη του Μάρντιν, όπου διαφορετικά στοιχεία έζησαν μαζί σε αλληλεπίδραση –το παγκόσμιο σύστημα μπορεί να επιβιώσει αποκλειστικά και μόνο αν είναι συμμετοχικό. Το σύστημα των ΗΕ, δεν είναι αρκετό να βασίζει τη λειτουργία του στα πέντε μόνιμα μέλη. Οι δομές που στηρίζονται στις πολιτικές εξισώσεις που δημιουργήθηκαν μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο χάνουν πλέον σιγά σιγά την βαρύτητα, την εγκυρότητά τους. Χρειάζεται να επιδειχτεί μια πιο συμμετοχική προσέγγιση. Είμαστε υποχρεωμένοι να αντιληφθούμε σωστά την αλλαγή της ευρω-κεντρικής δομής του 19ου αιώνα.
Θα ήθελα να αναφερθώ για άλλη μια φορά στο σημείο αυτό, στη σχέση ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση και το μοντερνισμό που ανέφερα πριν από λίγο. Όπως στους αρχαίους πολιτισμούς υπήρχε σχέση ανάμεσα στη νοοτροπία και την τάξη, ακριβώς το ίδιο συνέβη και την ώρα που αναδυόταν ο μοντερνισμός, από τον 14ο ως τον 18ο αιώνα, η μεταρρύθμιση, η αναγέννηση, οι μεγάλες διανοητικές επαναστάσεις, οι μεγάλες αλλαγές στη φυσική όπως η μηχανική του Νεύτωνα. Ως αντανάκλασή αυτών ο 19ος αιώνας έγινε ένας ευρω-κεντρικός αιώνας. Ο 20ος είναι ένας αιώνας με κέντρο τον Ατλαντικό.
Αλλά με την εμφάνιση της παγκοσμιοποίησης, ιδού, οι άνοδοι στην Ασία, οι νέες αναζητήσεις στη Λατινική Αμερική, οι αναδεύσεις στην Αφρική, μας δείχνουν ότι στον αιώνα που διανύουμε, αν καταστεί δυνατόν να δημιουργηθεί μια συμμετοχική τάξη, τότε μόνο θα εξασφαλιστεί μια παγκόσμια τάξη και όποιοι συντελεστές μπορέσουν να συνεισφέρουν στη συμμετοχική αυτή τάξη, αυτοί θα βγουν στο προσκήνιο ως σημαντικοί συντελεστές.
Εμείς ορίσαμε με την έννοια αυτή την ΕΕ ως στρατηγικό στόχο. Αλλά ποτέ δεν θα παραμελήσουμε τους δεσμούς μας στην Ασία, τις επαφές μας στη Μέση Ανατολή, τις ρίζες μας στα Βαλκάνια, ούτε τον Καύκασο και την Αφρική.
Γιατί όσο πιο συμμετοχικά μπορέσουμε να τους εκπροσωπήσουμε, στον ίδιο βαθμό θα μπορέσουμε να έχουμε λόγο στην παγκόσμια τάξη.
Θέλω να μοιραστώ μαζί σας ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα.
Πέρυσι, πριν από την συνάντηση των G-20, ήμασταν με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην Τανζανία. Ο Πρόεδρος της Τανζανίας ζήτησε μια χάρη από τον Πρόεδρο μας: ‘Η Αφρική δεν εκπροσωπείται όπως θα της άξιζε στους G-20, σας παρακαλούμε γίνετε εσείς εκπρόσωπός μας, εκπρόσωπος δηλαδή της Αφρικής στους G-20’.
Εκείνοι που δεν μπορούν να συμμετάσχουν στο παγκόσμιο σύστημα, εκείνοι που παραπονούνται για την ανισότητα του παγκόσμιου συστήματος, εκείνοι που περιμένουν μια φωνή να τους στηρίξει, στρέφουν το βλέμμα τους στην Τουρκία.
Για αυτό το λόγο η παρέμβαση του Πρωθυπουργού μας πέρσι για το θέμα της Παλαιστίνης, η δίκαιη κραυγή του, βρήκε ανταπόκριση όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Για το λόγο αυτό το νέο όραμα που θέλουμε να εγκαθιδρύσουμε στη Μέση Ανατολή βρίσκει απήχηση σε κάθε γωνιά του κόσμου. Την ώρα που η Μέση Ανατολή διαμελίζεται, εμείς με το όραμα που έχουμε διακηρύξει, που διαμορφώνεται με την ισχυρή πολιτική βούληση που εκφράζει ο Πρωθυπουργός μας, γινόμαστε οι εκφραστές ενός διαφορετικού οράματος. Η Τουρκία προχωρεί στη διαμόρφωση σχέσεων ‘ενοποίησης’ με τους γείτονές της. Κι αυτό είναι ένα θέμα που σας αφορά πολύ.
Υπογράψαμε, όπως γνωρίζετε, τον περασμένο μήνα 51 συμφωνίες με τη Συρία. 48 συμφωνίες με το Ιράκ. Ποιος είναι ο στόχος μας; Ο στόχος μας είναι ο ακόλουθος: να πάψουν το Μάρντιν, η Ούρφα, το Γκαζιαντέπ να είναι χωμένα σε μια γωνιά σαν πόλεις συνοριακές. Να συναντηθεί το Άντεπ με το Χαλέπι, το Μάρντιν με τη Μοσούλη, το Χαλέπι με την Λατάκεια και ακόμα πιο μακριά. Αυτή είναι η προσδοκία της τουρκικής κοινωνίας, αυτός είναι ο ορίζοντας της Τουρκίας.
Καθώς θα προχωράει η ‘ενοποίηση’ θα δούμε ότι αυτά που φαίνονται ως πολύ μεγάλες διαφορές, στην πραγματικότητα δεν είναι και τόσο μεγάλες διαφορές. Μοιραζόμαστε την ίδια κουλτούρα. Κοιτώντας από οποιοδήποτε σπίτι του Μάρντιν προς τη Μεσοποταμία είναι αδύνατο να δείτε πού αρχίζει το σύνορο ανάμεσα στην Τουρκία και τη Συρία. Η πεδιάδα αυτή απλώνεται και πάει, η πεδιάδα αυτή ήταν ενωμένη στη διάρκεια της ιστορίας, και έτσι θα είναι και στο εξής. Κανείς να μη σκέφτεται πως επειδή κάποιος σχεδίασε εκεί ένα σύνορο, ότι τα σύνορα θα είναι μόνιμα.
Και φυσικά θα σεβόμαστε τα σύνορα αλλά στα πλαίσια της φιλίας, ακριβώς όπως έγινε στην Ευρώπη, στην πορεία της δημιουργίας της ΕΕ, θα νοηματοδοτήσουμε αυτά τα σύνορα στο πλαίσιο της φιλίας. Θα φροντίσουμε ώστε να πάψουν τα σύνορα να είναι ‘τείχη’, θα τα μετατρέψουμε σε αληθινές ‘πύλες’ με την έννοια των συνοριακών πυλών. Η πύλη είναι για να εισέρχεται κανείς, η πύλη μένει ανοιχτή. Το τείχος δεν μπορείτε να το ανοίξετε. Έτσι ήταν ως τώρα το σύνορο Τουρκίας-Συρίας. Σαν να μην έφτανε που ήταν τείχος, είχε κιόλας ναρκοθετηθεί -για να προστατεύεται το τείχος. Λες και αυτοί που ζουν εκατέρωθεν αυτού του συνόρου θα ήθελαν να ζουν για πάντα χωριστά. Τώρα, οι νάρκες καθαρίζονται, άρχισαν να καθαρίζονται στο Νουσάϊμπιν (Νισυβύη). Το τείχος γκρεμίστηκε. Η Συρία και η Τουρκία αναμειγνύονται.
Όταν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Μπεσάρ Άσαντ στην Τουρκία και μετά τη συνάντησή του με τον Πρωθυπουργό μας, ανακοινώσαμε μαζί με τον Βελίντ Μουαλίμ την είδηση ότι ‘καταργήθηκε η βίζα’, πιστέψτε με το τηλέφωνό μου δεν σταμάτησε να χτυπάει. Λάβαμε συγχαρητήρια απ’ όλη τη Μέση Ανατολή και ιδίως από τις συνοριακές περιοχές των δύο χωρών. Η είδηση εορτάστηκε σαν να ήταν γιορτή. Το τι συνέβαινε πριν από δέκα χρόνια, το ξέρει καλά ο Χουλουσί μπέης, Γενικός Πρόξενος μας στο Χαλέπι την εποχή εκείνη, πώς κατά μήκος των συνόρων πετούσαν ο ένας απ’ τη μια κι ο άλλος απ’ την άλλη τα δώρα τους μέσα σε τσουβάλια –αίσχος. Αταίριαστη εικόνα για κοινωνία του εικοστού αιώνα… εικόνα αταίριαστη με το πολιτισμό μας που αίρει τις καταβολές του από τους αρχαίους χρόνους. Σήμερα οι εικόνες εκείνες δεν υπάρχουν πια. Πολλά άλλα θα πάψουν να υπάρχουν. Εμείς, δεν θέλουμε πολέμους στην περιοχή μας, δεν θέλουμε εντάσεις. Θέλουμε αδελφοσύνη και ειρήνη. Θέλουμε η χώρα μας και οι σχέσεις μας να γίνουν ένα όμορφο μοντέλο που θα διαδοθεί στη Μέση Ανατολή.
Όχι μόνο με τη Συρία και το Ιράκ, καταργήσαμε τη βίζα και με την Ιορδανία. Με το Ιράκ, Θεού θέλοντος, θα κάνουμε ακόμη πιο προωθημένα βήματα μετά τις εκεί εκλογές. Όταν είχα πάει στη Μοσούλη, πρώτος τούρκος υπουργός εξωτερικών που πήγαινε στην πόλη αυτή, με είχε υποδεχτεί ο νομάρχης Μοσούλης κι είχαμε ζήσει πολύ συγκινητικές στιγμές. Η Μοσούλη, η Αρμπίλ, το Κιρκούκ ως πέρα τη Βασόρα είναι μέρη όπου εξακολουθούμε να μοιραζόμαστε μυρωδιές και χρώματα. Ένας κάτοικος της Βασόρας θα μπορεί να σηκωθεί ένα πρωί και να φτάσει χωρίς καμιά δυσκολία ως την Εντίρνε [Αδριανούπολη]–σας το εγγυώμαι αυτό.
Ή πάλι, από την Υεμένη, που σήμερα θεωρείται ότι είναι μέσα σε κρίση, θα μπορεί να ξεκινάει κάποιος και να έρχεται μέσω Σαουδικής Αραβίας, Ιορδανίας και Συρίας. Η Υεμένη δεν είναι για μας χώρα μακρινή. Ξέρουμε τα τραγούδια της και την ιστορία της. Είναι ένας τόπος όπου είχαν πάει οι προπάπποι μας ένα αιώνα πριν. Ο πόνος της είναι δικός μας πόνος. Πείτε μου τώρα, είναι δυνατόν να κοιμάται ήσυχος ένας τούρκος υπουργός εξωτερικών όταν στην Υεμένη γίνονται αυτές οι συγκρούσεις;
Ό,τι αισθανόμαστε για την Υεμένη, το αισθανόμαστε και για τη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Το ίδιο αισθανόμαστε για τα βάθη της κεντρικής Ασίας. Δεν ξεχωρίζουμε τα μέρη αυτά. Χωρίς να μας νοιάζουν οι εθνοτικές καταβολές, θεωρούμε μέσα στα πλαίσια των ενδιαφερόντων μας κάθε κοινότητα που ‘έχει μοιραστεί μαζί μας την ίδια ιστορία’. Αυτό σημαίνει η αρχή της ‘συμμετοχικότητας’ που ανέφερα προηγουμένως. Δεν σκοπεύουμε να διαφεντέψουμε πάνω σε κανένα και δεν επιτρέπουμε να μας διαφεντεύει κανείς. Όμως, θα δώσουμε βαρύτητα και προσοχή ώστε η τάξη που θα δημιουργήσουμε να είναι μια τάξη όπου όλοι θα μετέχουν ισότιμα, όλοι τα συμβάλουν. Κι επιθυμούμε η οικουμενική τάξη να υιοθετήσει αυτή την αρχή της ‘συμμετοχικότητας’.
Τρίτη αρχή. Είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε ‘συνθετικοί’. Οι μονοδιάστατες, μονόχρωμες τάξεις δεν έχουν πιθανότητα επιβίωσης. Εξάλλου, αυτό που λέμε τάξη έχει νόημα μόνο αν συνδυάζει τα χρώματα. Σκεφτείτε ένα πίνακα που να έχει ζωγραφιστεί με ένα μοναδικό χρώμα. Ή βάλτε με το νου σας μια αρχιτεκτονική που να βασίζεται σε ένα απαράλλαχτο μοτίβο. Ένα κιλίμι που να μην περιέχει στο σχέδιο του παρά ένα μοναδικό στοιχείο. Τάξη θα πει διαφορετικότητες. Οτιδήποτε μονοδιάστατο μπορεί μετά από λίγο να γίνει αιτία σύγκρουσης.
Δικός μας στόχος είναι να γίνουμε εκφραστές κι εκπρόσωποι μιας φιλοσοφικής αντίληψης που συνδυάζει διαφορετικές εμπειρίες της ανθρωπότητας, που τις βλέπει ως μια σύνθεση και να αντικατοπτρίσουμε τη φιλοσοφική αυτή αντίληψη στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
Την ερχόμενη εβδομάδα θα πάω στην Κροατία. Θα πραγματοποιήσουμε την τριμερή συνάντηση Τουρκίας-Κροατίας Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Την άλλη μέρα θα πάω στο Βελιγράδι, όπου θα πραγματοποιήσουμε την συνάντηση Τουρκίας-Σερβίας-Βοσνίας Ερζεγοβίνης.
Γιατί γνωρίζουμε ότι αν θέλουμε να εγκαθιδρυθεί μιας καινούρια τάξη στα Βαλκάνια, πρέπει πρώτα να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε τις ‘συνθέσεις’. Να υιοθετήσουμε μια προσέγγιση όχι βασισμένη στις προκαταλήψεις, στις αναμνήσεις των πόνων του παρελθόντος, αλλά μια προσέγγιση που να κοιτάει προς το μέλλον, που να διαμορφώνει έναν ορίζοντα και να φέρνει κοντά τα διαφορετικά στοιχεία.
Τέλος, ένα άλλο μάθημα που η οικουμενική τάξη πρέπει να πάρει από τον αρχαίο πολιτισμό, είναι η υιοθέτηση από τον άνθρωπο μιας προσέγγισης που να βασίζεται στην ισότητα. Όχι στις διαφορές, όχι στις πολώσεις και τα ιεραρχικά καθεστώτα, αλλά ένα μέλλον όπου ο καθένας θα έχει την αξία του απλά γιατί είναι άνθρωπος, και καθένας θα κατευθύνει το μέλλον του στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης χωρίς τη χρήση οποιουδήποτε μέσου ισχύος. Δηλαδή, έχουμε την ανάγκη μιας συμμετοχικής, συνθετικής και βασισμένης στην ισότητα διεθνούς τάξης. Τα σημάδια μιας τέτοιας τάξης μπορούμε να τα βρούμε μόνο στα βάθη της ιστορίας της ανθρωπότητας. Είναι ευτυχές το γεγονός ότι ζούμε σε μια χώρα που εμπεριέχει τα κάθε είδους παρελθόντα της ιστορίας της ανθρωπότητας. Έχουμε μια εκπληκτική πείρα που βασίζεται από τον ελληνικό πολιτισμό ως την Μεσοποταμία, από τον ιρανικό πολιτισμό ως τις επιρροές από την Αίγυπτο, από το χαρμάνι που δημιούργησαν οι τεράστιες μετακινήσεις από τις Ινδίες και την Κίνα, από την γεμάτη δυναμισμό εμπειρία που έχει έρθει από τα Βαλκάνια και τον Καύκασο. Εκείνο που τώρα μας χρειάζεται κι εκείνο που θα αποτελέσει άξονα για την εξωτερική μας πολιτική, που θα αποτελέσει κίνητρο, καταφύγιο και εστιακό σημείο της ψυχολογίας μας είναι το αίσθημα της αυτοπεποίθησης.
Πιστεύουμε στην ιστορία από την οποία προερχόμαστε. Εμείς, ενσ
( συνέχεια ) … Πιστεύουμε στην ιστορία από την οποία προερχόμαστε. Εμείς, ενστερνιζόμαστε την ταυτότητά μας με όλα τα στοιχεία που την αποτελούν και την δομούν.
Και έχουμε εμπιστοσύνη σε εσάς, εμπιστευόμαστε τη δυνατή φωνή που φτάνει ως εμάς από όλα τα μέρη της Ανατολής, όλα τα μέρη της Βαλκανικής, τη φωνή που έρχεται από τα βάθη της ιστορίας, τη φωνή που θα στείλει μήνυμα στην ανθρωπότητα, γιατί εμπιστευόμαστε το Μάρντιν. Πιστεύουμε στο πνεύμα και την ψυχή του Μάρντιν. Το πνεύμα του Μάρντιν είναι το πνεύμα της Τουρκίας. Και το πνεύμα της Τουρκίας αποτελεί το κέντρο του πνεύματος που στο μέλλον πρόκειται να αποτελέσει το πνεύμα της παγκόσμιας τάξης. Με την αυτοπεποίθηση αυτή προσπαθούμε να ασκήσουμε την εξωτερική μας πολιτική. Σας ευχαριστούμε ξανά που μας φιλοξενήσατε. Και θέλω για άλλη μια φορά να τονίσω ότι όλο το Υπουργείο Εξωτερικών θα εξακολουθήσει να είναι στην υπηρεσία όλων των Μαρντινλίδων και ολόκληρου του λαού μας».
Πρίν από τις εκλογές του Οκτωμβρίου,έγραφα σ΄αυτό το ιστολόγιο ότι κανένα από τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας δεν μπορεί κατά την γνώμη μου,να βγάλει τη χώρα από τα αδιέξοδα της.Και τα αδιέξοδα είναι δύο, άσχετα αν κινούνται παράλληλα και αλληλο-τροφοδοτούνται.
Το πρώτο είναι ο εκτροχιασμός της χώρας από τις ράγες της ιστορίας.Το γεγονός, συνέβη την τρίτη δεκαετία του εικοστού αιώνα (1920-1930), και έκτοτε το τραίνο παραμένει εκτροχιασμένο.Γιά να το πώ διαφορετικά, ο Ελληνισμός βιώνει εδώ και 90 χρόνια μιά διαδικασία συνεχούς γεωστρατηγικής συρρίκνωσης, η οποία, αν δεν αντιστραφεί θα οδηγήσει αναπόφευκτα στον ιστορικό του αφανισμό.
Για το θέμα αυτό, τα δύο μεγάλα κόμματα δεν έχουν τίποτα να προτείνουν.
Το δεύτερο, είναι η βραχυπρόθεσμη (τετραετής ) -στα πλαίσια της ιστορίας- διαχείριση των οικονομικών του κράτους.Θεωρούσα και θεωρώ ότι τα δύο κόμματα δεν μπορούν να βγάλουν τη χώρα από το οικονομικό αδιέξοδο, διότι απλούστατα, αυτά το δημιούγησαν με την πρωταγωνιστική συμμετοχή τους στο πελατειακό πολιτικό σύστημα της χώρας.
Σήμερα, αυτή η αδυναμία των δύο μεγάλων κομμάτων, είναι πιό εμφανής ίσως στους περισσότερους έλληνες.
Ας υποθέσουμε όμως γιά λίγο ότι τα δύο μεγάλα κόμματα κατανοούν την καταστροφική πορεία στην οποία έσυραν τη χώρα εδώ και 30 χρόνια Ας υποθέσουμε επίσης γιά λίγο ότι τα δύο αυτά κόμματα, αποδέχονται την συνενοχή τους και σταματούν να ρίχνουν τις ευθύνες το ένα στο άλλο.Ας υποθέσουμε ότι τα δύο κόμματα μετανοούν ειλικρινά.Θα μπορούσαν να βγάλουν τη χώρα από το οικονομικό έστω αδιέξοδο;
Ποιές θα ήταν οι προυποθέσεις;
-τοπρώτο είναι τα χαρακτηριστικά, η προσωπικότητα, και η παιδεία του ηγέτη που διοικεί.Σ΄αυτό αναφέρεται το κείμενο που ακολουθεί.
-μετά είναι η γενικότερη ποιότητα των πολιτικών στελεχών, και η πορεία τους στη ζωή μέχρι ν΄αναλάβουν πολιτικούς ρόλους.Το σημερινό πολιτικό προσωπικό αναρριχήθηκε εύκολα και γρήγορα στην πολιτική ζωή μετά το 1974, χωρίς μεγάλους κόπους και προσπάθειες.Οι περισσότεροι(ες) από αυτά τα στελέχη δεν δούλεψαν ποτέ, η αν δούλεψαν κάποια χρόνια, δούλεψαν ως επί το πλείστον στο δημόσιο, δηλαδή δεν ένοιωσαν το άγχος που βιώνουν καθημερινά οι άνθρωποι που δουλεύουν στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας.Με το πέρας των ετών, οι καλοί δεν θέλησαν ν΄ασχοληθούν με την πολιτική με κριτήριο αυτά που έβλεπαν να συμβαίνουν.Από τα ήδη καθιερωμένα πολιτικά στελέχη, πολλοί-πολλές αποχώρησαν από την πολιτική, από απαγοήτευση.Τα υπάρχοντα (εναπομείναντα ) πολιτικά στελέχη των δύο κομμάτων, δεν έχουν(εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων ) βιωματική εμπειρία με τα προβλήματα των πολιτών, με την οικονομία, με την ζωή των επιχειρήσεων.Ακόμα και τα καλά στελέχη των δύο κομμάτων αχρηστεύονται μέσα σ΄αυτούς τους πολιτικούς μηχανισμούς.
Ολ΄αυτά βέβαια είναι προυποθέσεις ομαλής, μέτριας διακυβέρνησης γιά την επίλυση του οικονομικού αδιεξόδου όπως αυτό υπήρχε αλλά κρυβόταν μέχρι τον Απρίλιο του 2009.
Απο τον Απρίλιο του 2009, στο οικονομικό αδιέξοδο, προστέθηκε η φουρτούνα, η οποία μέρα με την μέρα τους τελευταίους 3 μήνες γίνεται εντονότερη.Υπό αυτές τις συνθήκες, οι προυποθέσεις που πρέπει να πληρεί η πολιτική ηγεσία γιά να βγεί η χώρα από το αδιέξοδο ζωντανή, ειναι ακόμα πιό σύνθετες.Χρειάζεται υψηλή παιδεία, και γιά τον ηγέτη, αυτό που ονόμαζε ο Π.Κονδύλης, "λεπταισθησία της κρίσης ".Να παίρνει δηλαδή ο ηγέτης σωστές και γρήγορες αποφάσεις χωρίς να έχει ακόμα όλα τα δεδομένα ( του θέματος πρός επίλυση) στα χέρια του.
Ηγέτες με τα παραπάνω προσόντα δεν υπάρχουν κατά την γνώμη μου σήμερα, στα δύο μεγάλα κόμματα.
Εύχομαι καλή επιτυχία στην νέα επίτροπο.
Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι θα επιτύχει αν και το εύχομαι, γιά τον απλούστατο λόγο, ότι η Κα Δαμανάκη έκανε την πολιτική της πορεία μέχρι τώρα στην Ελλάδα, δηλαδή σε μιά χώρα όπου η πολιτική είναι κυρίως λόγια, ιδεολογία δηλαδή κατασκευασμένη θεωρία,και διάλογος γιά τον διάλογο.Στην Ευρώπη αντίθετα, η πολιτική είναι έργα, είναι δράση.Θα το καταλάβει βέβαια πολύ γρήγορα η Κα Δαμανάκη.Δεν ξέρω όμως αν θα μπορέσει να προσαρμοστεί.Οταν γιά τόσα πολλά χρόνια, ένας πολιτικός λειτουργεί σ΄ένα παρακμιακό πολιτικό τοπίο όπως το ελληνικό, δεν είναι εύκολη η προσαρμογή.
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα όπως λειτουργεί από το 1974, δεν δημιουργεί μόνο χώρες-οικονομικά πτώματα όπως η σημερινη Ελλάδα.Δεν καταστρέφει μόνο το μέλλον των νέων.Καταστρέφει και τους ίδιους τους πολιτικούς ηγέτες.
EUROPARLTV - "Πρέπει να υπάρξει ενιαία πολιτική Ευρωπαϊκής άμυνας, και ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της σε σχέση με το ΝΑΤΟ και τον ΟΗΕ; Ευρωβουλευτές της Υποεπιτροπής Ασφάλειας και Άμυνας του Κοινοβουλίου συζητούν το θέμα."
Τον Μάρτιο του 2008, προσπαθώντας να τονίσω στους αναγνώστες αυτού του ιστολογίου τον κίνδυνο που διέτρεχε η χώρα από το δημόσιο χρέος, είχα σκεφτεί να αρχίσω κάπως γενικότερα την ανάλυση μου.Ετσι αναφέρθηκα στους κινδύνους που έβλεπα γιά την παγκόσμια οικονομία το 2008, γιά να φθάσω αργότερα, ειδικότερα στο ελληνικό οικονομικό πρόβλημα, δηλαδή το δημόσιο χρέος.
Ηθελα να διαχωρίσω το παγκόσμιο πρόβλημα από το ελληνικό πρόβλημα, γιά να είναι ξεκάθαρο στους αναγνώστες του ιστολογίου, ότι το ελληνικό πρόβλημα δεν είχε να κάνει κατά την γνώμη μου με την παγκόσμια κρίση που ήδη ήταν εμφανής από τα μέσα του 2007 (αλλά που κανένας δεν τολμούσε ακόμα να την ονομάσει κρίση).
Το κείμενο που ακολουθεί είναι οι 3 αναρτήσεις που είχα αφιερώσει τον Μάρτιο του 2008 στην παγκόσμια οικονομία.
Σήμερα, ξαναδιαβάζοντας αυτό το κείμενο, διαπιστώνω ότι έκανα λάθος σε 2 σημεία
1/ θεωρούσα ότι υπήρχε ένας σοβαρός κίνδυνος να καταρρεύσει η ευρωζώνη.Αυτός ο κίνδυνος επαληθεύτηκε πλέον σήμερα, δηλαδή περίπου δύο χρόνια μετά.Ομως δεν πίστευα ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να βάλει σε κίνδυνο την ευρωζώνη.Πίστευα ότι αυτό θα γινόταν από μεγαλύτερη χώρα όπως η Ιταλία.
2/υπερεκτίμησα τον κίνδυνο της ύφεσης της κινεζικής οικονομίας και τις συνέπειες της γιά την παγκόσμια οικονομία.
Αυτή η ανάλυση , αλλά και η σύγκριση που έκανα σήμερα μεταξύ προβλέψεων και πραγματικότητας, δεν έχει καμμιά ιδιαίτερη σημασία.Ικανοποίησε απλά την περιέργεια μου.
Συγκρίνοντας όμως αυτή την ανάλυση μου με τις αναλύσεις του Μ. Ανδρουλάκη, διαπιστώνω ότι η ανάλυση μου είναι μιά δική μου φωτογραφία της στιγμής.Αντίθετα οι αναλύσεις του Μ. Ανδρουλάκη είναι πολύ πιό βαθιές (και όχι φωτογραφικές ) και ενσωματώνουν την ιστορική διάσταση.Γι΄αυτό και μ΄αρέσουν τόσο πολύ.
Top of Form
ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΟ 2008 : Η ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΚΡΙΣΗ, Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΙΣΟΤΙΜΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ -25/3/2008
Η Γιαγιά(ο γνώστης των οικονομικών ) και η Εγγονή (Η Οικονομία )
Η Γιαγιά, κοιτά την εγγονή της να χορεύει κρατώντας ένα ποτήρι με γάλα στο χέρι, και αφού πλέον διαπιστώνει ότι δεν μπορεί να την πείσει να σταματήσει, προβλέπει ότι αναπόφευκτα, η εγγονή της θα σπάσει κάποια στιγμή τα μούτρα της. Ο φόβος της αυτός δεν επιβεβαιώνεται, κι ετσι, οι γονείς του μικρού κοριτσιού δεν δίνουν πλέον ιδιαίτερη σημασία στις φοβίες της γιαγιάς.
Οταν τελικά το μικρό κορίτσι πέφτει, η γιαγιά διαπιστώνει ότι η πρόβλεψη της δεν είχε καμμιά ιδιαίτερη σημασία, αφού δεν απέτρεψε την πτώση του κοριτσιού.
Γι αυτό οι διαχειριστές χαρτοφυλακίων, αποφεύγουν να παίξουν τον ρόλο της γιαγιάς, και προτιμούν να προβάλλουν ότι θα έρθουν καλύτερες ημέρες σύντομα.
Κι όμως, έχω την αίσθηση οτι το 2008, η εγγονή, αν δεν σπάσει τα μούτρα της, θα παραπατήσει επικίνδυνα.Οι λόγοι είναι
-η τραπεζική κρίση
-η Κίνα
-το Ευρώ
Θέλω σήμερα να καταγράψω τις απόψεις μου για το ευρώ.Ελπίζω σύντομα να βρώ τον χρόνο να αναφερθώ και στους άλλους 2 οικονομικούς κινδύνους της παγκόσμιας οικονομίας για το 2008.
Βλέπουμε το ευρώ να είναι σήμερα το αγαπημένο νόμισμα παγκοσμίως, και δημιουργείται η αίσθηση ότι τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει την ανοδική του πορεία.
Μετα το 1,20, 1,30 , 1,40, 1,50 οι αναλυτές προβλέπουν να φθάσουμε στο 1,60 δολλάρια.Γιαί όχι.
Κι όμως, κάτι μου λέει μέσα μου ότι φθάσαμε στο ανώτερο σημείο της ανοδικής του πορείας.
Ασ σκεφτούμε λίγο την σημερινή κατάσταση.
Γιατί άραγε ανεβαίνει συνεχώς η ισοτιμία του ευρω?
Μήπως λόγω των εμπορικών πλεονασμάτων της ζώνης του ευρώ?
Τέτοια πλεονάσματα δεν υπάρχουν.Η ζώνη του ευρώ είναι οριακά πλεονασματική.
Μήπως λόγω των επιτοκίων που είναι μεγαλύτερα απο άλλα νομίσματα?
Αυτό γίνεται σήμερα πραγματικότητα, αλλά τα επιτόκια του δολλαρίου και της στερλίνας ήταν υψηλότερα καθ ολη την περίοδο που ανέβαινε η ισοτιμία του ευρώ.
Μήπως λόγω της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας?
Κι όμως μέχρι τις αρχές του 2008, η ζώνη του ευρώ σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, είχε ενα χαμηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης .
Φαίνεται ότι άλλοι είναι οι παράγοντες που επηρέσαν την πτώση του δολλαρίου και την αύξηση της ισοτιμίας του ευρώ, και αυτοι νομίζω ότι είναι ο πόλεμος, η Κίνα, και το πετρέλαιο.
Ο πόλεμος, απο την φύση του αποτελεί παράγοντα αποσταθεροποίησης του νομίσματος και της ισοτιμίας του.Η συντήρηση των στρατιωτικών δυνάμεων στο Ιρακ και το Αφγανιστάν ξεπερνά κατά πολύ , τις δυνατότητες του προυπολογισμού μιάς χώρας, ακόμα κι αν αυτή είναι οι ΗΠΑ.
Η Κίνα, στην συνέχεια, με τον απίστευτο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης της λόγω των εξαγωγών, προκάλεσε την αύξηση της παγκόσμιας Μ1, και την απίστευτη αύξηση της ζήτησης σε πρώτες ύλες οι οποίες είναι πληρωτέες σε δολλάρια.
Οι παγκόσμιοι παραγωγοί πρώτων υλών, αφού πληρωνόταν σε δολλάρια, και με σκοπό να μειώσουν τον συναλλαγματικό τους κίνδυνο, άρχισαν να μετατρέπουν μέρος των διαθεσίμων τους σε ευρώ.Σταδιακά, το 25% των διαθεσίμων των κεντρικών Τραπεζών όλων των χωρών του κόσμου, μετατράπηκαν σε ευρώ, εκτοξεύοντας την ισοτιμία αυτού του νομίσματος στα ύψη.
Πρόκειται κατά συνέπεια για μιά αύξηση της ισοτιμίας του ευρώ απο ανάγκη, η λόγω μη άλλης εναλλακτικής λύσης για τους παγκόσμιους επενδυτές.
Και μιλάμε για ένα νόμισμα, που δεν διαθέτει κάποια εξουσία πολιτική, η στρατιωτική, για να το προστατεύσει.
Μέχρι που υπήρχε μιά παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, δεν υπήρχε κίνδυνος για το ευρώ.
Τι θα γίνει όμως στην περίπτωση παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης? Αυτή η νομισματική ένωση μπορεί να καταρρεύσει εν μιά νυκτί.
Οι κίνδυνοι αυτοί, δεν ξέφυγαν της προσοχής των αγορών.Τα επιτόκια των sovereign debts τα οποία όταν δημιουργήθηκε η ζώνη του ευρώ, είχαν ομογενοποιηθεί και είχαν φθάσει περίπου στα επιτόκια με τα οποία δανειζόταν η Γερμανία πρίν την ζώνη του ευρώ, έχουν την τάση σήμερα να διαφοροποιούνται σημαντικά ανά χώρα (της ζώνης του ευρώ).
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα ελληνικά κρατικά ομόλογα δεκαετούς διάρκειας τρέχουν σήμερα με επιτόκιο άνω του 7%.(πηγή : Financial Times /Thomson Datastream/markit )
Το γεγονός αυτό, έχει μιά τεράστια σημασία για την Ελλάδα, αλλά δεδομένου ότι η ελληνική οικονομία είναι μια περιθωριακή οικονομία για την Ευρώπη, δεν ανησυχεί ιδιαίτερα την Ευρώπη. Η κατάσταση της Ιταλίας όμως, όπου τα δεκαετή ομόλογα του δημοσίου τρέχουν σήμερα με επιτόκιο άνω του 6%(ενώ τρέχουν με 4,50 % για την Γερμανία ) ανησυχεί ιδιαίτερα την Ευρώπη.
Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, η κατάρρευση των πιό χρεωμένων οικονομiών της Ευρωζώνης, και άρα της ίδιας της ευρωζώνης, δεν είναι μακριά.Ας αναλογιστούμε για λίγο, γι αυτές τις χώρες (Ελλάδα. Ιταλία,....) που το χρέος τους είναι κοντά στο 100% του ΑΕΠ, τι σημαίνει αύξηση τους κόστους εξυπηρέτησης του χρέους κατα 0,50% ετησίως.Για την Ελλάδα για παράδειγμα, το επιπλέον κόστος ετησίως θα είναι σ αυτη την περίπτωση (και ζούμε ήδη αυτή την περίπτωση )πάνω απο ένα δισ ευρώ.
Πλησιάζουμε κατά συνέπεια την ώρα της αλήθειας, για την ζώνη του ευρώ.Θα αντέξει η θα καταρρεύσει?
Ας ελπίσουμε η Ευρωπαική κεντρική Τράπεζα να τα καταφέρει.
Επειδή το ιστολόγιο αυτό επικεντρώνεται στην Ελλάδα και στον Ελληνισμό, θα ήθελα ολοκληρώνοντας αυτή την ανάρτηση, να πώ δυό λόγια για τό συμπέρασμα που πρέπει κατά την γνώμη μου να συγκρατήσουμε λόγω αυτής της κατάστασης, για την Ελλάδα.
Πρέπει κάποια στιγμή να βρεθεί τρόπος να καταλάβουν οι Ελληνες Πολίτες ότι η χώρα αυτή είναι κατεστραμμένη οικονομικά.Οταν κατανοηθεί αυτό το γεγονός, πιστεύω ότι οι όροι του πολιτικού παιχνιδιού θα αλλάξουν στην Ελλάδα.
Για να γίνει κατανοητό αυτό που λέω, θέλω να δώσω ένα χοντροκομμένο παράδειγμα.
Ας πούμε ότι ένας πολίτης έχει ένα ετήσιο εισόδημα 50 000 ευρώ.Ξοδεύει για να ζήσει η οικογένεια του και να ανταποκριθεί στα καθημερινά έξοδα, 30 000 ευρώ τον χρόνο, και αποταμιεύει 20 000 ευρώ τον χρόνο.
Ξαφνικά αποφασίζει ότι πρέπει να το ρίξει λίγο έξω και αλλάζει τον τρόπο ζωής του, με αποτέλεσμα να χρειάζεται πλέον 60 000 ευρώ τον χρόνο για τα έξοδα του, ενώ βγάζει 50 000
Το ποσό των 10 000 που του λείπει, το δανείζεται.Η κατάσταση αυτή συνεχίζεται και το επόμενο έτος, και επειδή με το εισόδημα του δεν μπορεί να καλυψει ούτε κάν τις τρέχουσες ανάγκες του (πόσο μάλλον το δάνειο του ), δανείζεται και πάλι.
Το αποτέλεσμα σήμερα, μετά απο πολλά χρόνια ίδιας διαχείρισης, είναι να χρωστα ήδη 50 000 ευρώ , ενώ για να καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες του συν τις δόσεις των δανείων, χρειάζεται 60 000 ευρώ τον χρόνο, ενώ έχει 50 000 ευρώ εισόδημα τον χρόνο.Αρα, συνεχίζει να δανείζεται 10 000 επιπλέον ευρώ τον χρόνο.
Επειδή είναι καταχρεωμένος, η τράπεζα που του δανείζει, συνειδητοποιώντας τον κίνδυνο που διατρέχει ο πελάτης της να καταρρεύσει οικονομικά, ζητά πλέον ένα μεγαλύτερο επιτόκιο, και ζητά να προσημειώσει και τα ακίνητα του συγκεκριμμένου πολίτη. Το αποτέλεσμα, είναι να επιδεινώνεται συνεχώς η οικονομική κατάσταση του πολίτη.
Κάποια στιγμή, ο πολίτης αυτός πεθαίνει, και οι κληρονόμοι του, αναλαμβάνουν τα χρέη του.
Για να ανταποκριθούν, επειδή συνειδητοποιούν την κρισιμότητα της κατάστασης, και για να περισώσουν την ακίνητη περιουσία ώστε αυτή να παραδοθεί στην επόμενη γενιά, αποφασίζουν να περικόψουν τις δαπάνες τους, να στερηθούν ορισμένα αγαθά, και να τηρήσουν αυτή την πειθαρχία για όλη την ζωή τους.
Αυτό που περιγράφω ανωτέρω για τον πολίτη , ισχύει σήμερα για την Ελληνική Οικονομία, και αυτό οφείλεται στους διαχειριστές στους οποίους ανέθεσε την εξουσία ο Ελληνικός Λαός τα τελευταία 25 χρόνια.Ο Ελληνικός Λαός βέβαια δεν ζήτησε απο τους διαχειριστές να διαλύσουν οικονομικά την χώρα.Ουτε και σήμερα γνωρίζει ότι στην ουσία η χώρα αυτή είναι χρεωκοπημένη, και συνεχίζει να ζεί με δανεικά.Ουτε έδωσε ποτέ εντολή στους διαχειριστές να δανειστούν για να ζήσουν καλύτερα, υποθηκεύοντας το μέλλον των επόμενων γενεών.
Οι διαχειριστές όμως το γνώριζαν.Και ήξεραν ότι δεν είχαν τέτοια εντολή.Αρα έχουν σοβαρή ευθύνη γι αυτή την κατάσταση.Και θα πρέπει, μόλις αυτό γίνει κατανοητό απο τον Ελληνικό Λαό, να τιμωρηθούν παραδειγματικά.
Πέρα απο την τιμωρία, η γεννιά των τριαντάρηδων θα πρέπει να πληρώσει το τίμημα μέχρι την συνταξιοδότηση της.Θα έχει για την ίδια δουλειά, μικρότερα εισοδήματα απο τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, θα έχει μικρότερες συντάξεις απο τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, δεν θα πρέπει να περιμένει καμμιά επιπλέον κοινωνική παροχή απο το κράτος σε αντίθεση απο τους υπόλοιπους ευρωπαίους, δεν θα πρέπει να στηρίζεται στην ικανότητα της χώρας να τον υπερασπίσει στην καθημερινή του ζωή απο εσωτερικούς και εξωτερικούς κινδύνους, κλπ....
Κι όλ αυτά, επειδή κάποιοι διαχειριστές η υποτιθέμενοι διαχειριστές, σπατάλησαν τα χρήματα του Ελληνικού Λαού τα τελευταία 25 χρόνια, μόνο και μόνο για να παραμείνουν για κάποια επιπλέον χρόνια διαχειριστές.
Καιρός δεν είναι να αναλάβουν την διακυβέρνηση της Χώρας Πολιτικοί που κομίζουν μιά πολιτιστική πρόταση για τους Ελληνες?
Bottom of Form
ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΟ 2008 (ΣΥΝΕΧΕΙΑ ) : Η ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΚΡΙΣΗ -28/3/2008
Στην προηγούμενη ανάρτηση μου, αναφέρθηκα στους μεγάλους, κατά την γνώμη μου κινδύνους για την παγκόσμια οικονομία για το 2008, και κατέγραψα την αποψή μου για το ευρώ, που αποτελεί έναν απο αυτούς τους κινδύνους.
Θέλω σήμερα να καταγράψω την άποψη μου για την τραπεζική κρίση, που είναι ο δεύτερος μεγάλος κίνδυνος για την παγκόσμια οικονομία για αυτή τη χρονιά.
Τον Μάιο του 2007, άρχισε να παρατηρείται ότι οι τιμές των τραπεζικών μετοχών, στα κύρια χρηματιστήρια του κόσμου, δέχονταν μιά σοβαρή πίεση.Τότε οι αναλυτές, πρόβαλλαν ότι οι φόβοι αναφορικά με τα στεγαστικά δάνεια στις ΗΠΑ, ήταν υπερβολικοί, δεδομένου ότι
-το συνολικό ποσό των τοκοχρεωλυτικών δόσεων των νοικοκυριών σε σχέση με την συνολικό ποσό της κατανάλωσης των νοικοκυριών στις ΗΠΑ, ήταν χαμηλό σε ποσοστό.
-ο κλάδος των κατασκευαστών κατοικιών συμμετείχε ελάχιστα στο αμερικανικό ΑΕΠ.
Η συνέχεια είναι γνωστή
-στεγαστική κρίση
-αμέσως μετά, κρίση ρευστότητας
-αμεσως μετά τραπεζική κρίση
-αμέσως μετά κρίση εμπιστοσύνης
-αμέσως μετά, επέκταση της κρίσης σε όλες τις λοιπές μορφές χρηματοδότησης (ανεξαρτήτως βαθμού τιτλοποίησης )
-παγκόσμια οικονομική ύφεση
Το όλο σκηνικό επιταχύνεται απο μιά νομοθεσία, βάση της οποίας είναι, η αποτίμηση στην αξία της αγοράς, η οποία υποχρεώνει ουσιαστικά τα τραπεζικά ιδρύματα, να πουλάνε τους τίτλους που πέφτουν, με τον ίδιο τρόπο που τα ωθούσε να αγοράζουν τους τίτλους που ανέβαιναν.
Οπως συνήθως γίνεται, τα γεγονότα αυτά, έχουν αρνητική συνέπεια στο κοινωνικό και πολιτικό βαρόμετρο σε όλες περίπου τις χώρες του κόσμου.Οταν όλα πάνε καλά, ο πολίτης δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία στις διαφορές μισθών, και στις κοινωνικές αδικίες.Οταν αρχίζουν τα δύσκολα, οι υπέρογκοι μισθοί, τα stock options, κλπ,...θεωρούνται ανεπίτρεπτα απο την κοινή γνώμη.Και η κοινωνία μπορεί να αντιδράσει βίαια και απρόβλεπτα.
Συνήθως η κρίση , είναι η περιγραφή μιάς σειράς απο αρνητικές συνέπειες για όλους.
Ομως η κρίση έχει και κάποια θετικά στοιχεία.Μας απαλλάσει απο τις υπερβολές, και δίνει την δυνατότητα για μιά νέα αρχή.Τιμωρεί τους κακούς διαχειριστές και επιβραβεύει τους καλούς.
Ας δούμε κατά συνέπεια την κρίση και ως μιά δικλείδα ασφαλείας για την ορθή λειτουργία του οικονομικού συστήματος.
Πόσο επηρεάζει την Ελλάδα αυτή η παγκόσμια τραπεζική κρίση ?
H Ελλάδα, είναι μιά περιθωριακή οικονομία.Κατά συνέπεια, αν δούμε το θέμα απο την άποψη της οικονομικής υγείας των ελληνικών τραπεζικών ιδρυμάτων, πιστεύω ότι μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι η παγκόσμια τραπεζική κρίση θα επηρεάσει ελάχιστα την οικονομική ευρωστία των ελληνικών τραπεζικών ιδρυμάτων.Κι αυτό, διότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι ακόμα αρκετά πρωτόγονο ως προς τα χρηματο-οικονομικά εργαλεία που χρησιμοποιεί.Ελάχιστες είναι για παράδειγμα οι τιτλοποιήσεις απαιτήσεων που έχουν γίνει απο ελληνικές τράπεζες.
Αν δούμε όμως το θέμα γενικότερα, η Ελληνική Οικονομία θα υποστεί τις συνέπειες τις παγκόσμιας τραπεζικής κρίσης, όπως θα την υποστούν όλες οι οικονομίες του πλανήτη μας.
ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΟ 2008 (ΣΥΝΕΧΕΙΑ ) : ΣΚΙΕΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΙΝEZIKH OIKONOMIA
Στις δύο προηγούμενες αναρτήσεις μου, περιέγραψα την άποψη μου για τους κινδύνους για την παγκόσμια οικονομία για το 2008, και κατέγραψα την άποψη μου για το ευρώ και την τραπεζική κρίση.Θέλω να αναφερθώ αυτή τη φορά στον τρίτο κίνδυνο για την παγκόσμια οικονομία εφέτος, που δεν είναι άλλος απο την Κίνα.
Ακούγεται συχνά απο τους οικονομολόγους τον τελευταίο καιρό, ότι η παγκόσμια οικονομία, με τα τα γνωστά οικονομικά της προβλήματα, έχει έναν άσσο στο μανίκι της πού είναι ο υψηλός ρυθμός ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας.Ο άσσος αυτός αφηνεται να εννοηθεί ότι μπορεί να αποτελέσει την ελπίδα για την σωτηρία της παγκόσμιας οικονομίας.
Κι όμως, ενδέχεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την παγκόσμια οικονομία, να προέλθει απο την Κίνα.
Πράγματι, ίσως να ξεχάσαμε πολύ γρήγορα τις απόψεις των ειδικών σύμφωνα με τις οποίες, η ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας θα συνεχιζόταν με τον ίδιο ξέφρενο ρυθμό μέχρι τους Ολυμπιακούς αγώνες (υπονοώντας ότι μετά, τα πράγματα θα έπαιρναν μιά άλλη τροπή ).
Οι απόψεια αυτές φαίνονται λογικές, και δύσκολα η Κίνα θα μπορέσει μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες να αναπτύσσει τον κατασκευαστικό της κλάδο, με ετήσιο ρυθμό 10% όπως μέχρι τώρα.Αλλωστε πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η Κίνα καταναλώνει ήδη σήμερα την μισή απο την συνολική παγκόσμια παραγωγή τσιμέντου.
Η μεγάλη όμως σκιά που πλανάται πάνω απο την Κίνα, είναι η ρύπανση του περιβάλλοντος, και ιδίως στην περιοχή του Πεκίνου.
Η διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, θεώρησε το θέμα αυτό ιδιαίτερα σοβαρό, σε σημείο που να υπονοήσει, ότι ορισμένα αθλήματα όπως ο μαραθώνιος δεν θα μπορέσουν τελικά να διεξαχθούν.Οι Κινεζικές Αρχές αντέδρασαν έντονα, και μετακίνησαν πρός άλλες πόλεις ιδιαίτερα ρυπογόνες βιομηχανίες.Εχει επίσης προβλεφθεί να απαγορευτεί η κυκλοφορία σε ένα εκατομμύριο αυτοκίνητα κατά την διάρκεια των Αγώνων.Αν τα μέτρα αυτά δεν επαρκέσουν, οι κινεζικές αρχές, προτίθενται να σταματήσουν κι άλλες οικονομικές δραστηριότητες στην περιοχή του Πεκίνου απο την άνοιξη του 2008, και μέχρι το πέρας των αγώνων.
Ομως, η περιοχή του Πεκίνου, αντιστοιχεί στο 30% της βιομηχανικής παραγωγής της Κίνας.Τέτοιου είδους διοικητικά μέτρα ενδέχεται κατά συνέπεια να έχουν άμεση συνέπεια στην εύρυθμη λειτουργία του συνόλου της κινεζικής οικονομίας.
Αλλά τα προβλήματα ρύπανσης του περιβάλλοντος δεν περιορίζονται στην περιοχή του Πεκίνου.Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι οι 16 απο τις 20 πόλεις του πλανήτη μας που παρουσιάζουν τα πιό σοβαρά προβλήματα ρύπανσης, βρίσκονται στην Κίνα.Η έλλειψη νερού θα είναι πολύ σύντομα ένα απο τα μεγαλύτερα προβλήματα αυτής της χώρας, ενώ ήδη σήμερα ο μισός πληθυσμός της χώρας καταναλώνει μή πόσιμο λόγω των ρύπων , νερό.
Ας υπενθυμίσουμε επίσης, ότι η Κίνα σήμερα παράγει τόσους ρύπους όσους και οι ΗΠΑ.
Η απίστευτη οικονομική ανάπτυξη της Κίνας τα τελευταία 20 χρόνια, έχει αφανίσει τους πόρους της σε γή, σε νερό, και σε καθαρό-αναπνεύσιμο αέρα.Πόσο κατά συνέπεια μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση ?
Η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας μεταλαμπαδεύτηκε σε ολόκληρη την Ασιατική Ηπειρο, η οποία πλέον παρουσιάζει στο σύνολό της, υψηλά επίπεδα βιομηχανικής παραγωγής.
Το γεγονός αυτό, δημιουργεί πλέον, ένα άγχος για τον απο εδώ και πέρα ρυθμό αύξησης της παγκόσμιας παραγωγής πρώτων υλών , και ειδικά των αγροτικών πρώτων υλών.
Οι τιμές των αγροτικών πρώτων υλών αυξήθηκαν κατά 70% απο το 2000, και κατά 22% το 2007. Η Κίνα απο μόνη της ευθύνεται για το 40% της παγκόσμιας αύξησης της κατανάλωσης σόγιας και κρέατος.
Αυτή η δραματική αύξηση των τιμών των αγροτικών πρώτων υλών, επηρεάζει πολύ περισσότερο τις φτωχές χώρες απο τις πλούσιες χώρες.
Στις ΗΠΑ, το κόστος διατροφής αντιστοιχεί στο 11% των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών, ενώ στην Κίνα το κόστος αυτό αντιστοιχεί στο 35% των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών.
Η ιστορία μας διδάσκει ότι οι κοινωνικές αναταραχές για να μην μιλήσουμε για επαναστάσεις , αρχίζουν πάντα απο την έλλειψη τροφής για ένα μέρος του πληθυσμού.
Υπο το πρίσμα των ανωτέρω, η κατάσταση για την εξέλιξη της κινεζικής οικονομίας, δεν εμπνέει ιδιαίτερη αισιοδοξία.Ο επίσημος πληθωρισμός στην Κίνα το 2008, αναμένεται να είναι της τάξης του 7,5% ετησίως.Η αύξηση των μισθών αναμένεται να είναι γύρω στο 20%, ενώ η αύξηση της παραγωγικότητας αναμένεται να είναι γύρω στο 10% σε σχέση με το 2007.
Οι λύσεις υπο αυτές τις συνθήκες είναι γνωστές παγκοσμίως.Διοικητική απαγόρευση της αύξησης των τιμών των προιόντων, δελτίο, επιδοτήσεις, υποτίμηση του νομίσματος , κλπ,....
Οτι μέτρο κι αν ληφθεί, θα οδηγήσει σε εξασθένηση του ρυθμού ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας.
Αν επιπλέον, η εξασθένιση του ρυθμού ανάπτυξης των Δυτικών Οικονομιών, που για ψυχολογικούς λόγους δεν χαρακτηρίζεται ακόμα ύφεση, έχει ώς συνέπεια τον περιορισμό των εισαγωγών απο την Κίνα, ο ρυθμός ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας θα εξασθενίσει ακόμα περισσότερο.
Η κατάσταση αυτή, θα οδηγήσει στην εξασθένιση του ρυθμού ανάπτυξης παγκοσμίως, και θα οδηγήσει σε παγκόσμια αύξηση του πληθωρισμού.
Μπορεί η Κίνα να φαίνεται μακρυά για μας.Οι συνέπειες όμως της πορείας της οικονομίας της στην παγκόσμια οικονομία, θα αγγίξουν αγγίζουν και εμάς.
Παρακάτω, ο Π. Κονδύλης απαντά σε ερωτήσεις του Σπύρου Τσακνιά .Η συνέντευξη αυτή του Π. Κονδύλη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "ΔΙΑΒΑΖΩ" τ.384, τον Απρίλιο του 1998.Είχα αναφερθεί στο παρελθόν από αυτό το ιστολόγιο, σ΄αυτή την συνέντευξη.
Σκέφτηκα σήμερα να θυμίσω ειδικότερα τις ερωτήσεις που αφορουσαν την σχέση του Κονδύλη με την Ελλάδα, και φυσικά τις απαντήσεις που έδωσε ο μεγάλος αυτός έλληνας διανοούμενος.
Έχει παρατηρηθεί πως όταν μεταφράζετε ένα βιβλίο σας από τα γερμανικά, στα οποία πρωτογράφτηκε, προσθέτετε συνήθως ένα επίμετρο αφιερωμένο στα ελληνικά πράγματα. Με άλλα λόγια, από ένα ζήτημα οικουμενικής εμβέλειας περνάτε στην εξέταση ενός θέματος τοπικού ενδιαφέροντος. Βρίσκετε πως σας χαρακτηρίζει μια εμμονή στα νεο-ελληνικά κοινωνικά προβλήματα;
Και αυτή σας η ερώτηση με επαναφέρει σε παλαιές αναζητήσεις που πρωτοδιαμορφώθηκαν μέσα σε μαρξιστικές συντεταγμένες, για να βγουν από το πλαίσιο τους στον βαθμό όπου μπορούσα να δω σφαιρικότερα τις ιστορικές εξελίξεις και καταστάσεις. Ως γνωστόν, τα κομμουνιστικά κινήματα σεμνύνονταν ότι χαράσσουν και ακολουθούν μιαν «επιστημονική» πολιτική, στηριζόμενη στην ακριβή και ιστορικά θεμελιωμένη ανάλυση των κοινωνικών δυνάμεων και των ταξικών συσχετισμών σε μία χώρα· ακόμα κι όταν συμμόρφωναν απλώς τη δράση τους με τις εντολές της Μόσχας, επέμεναν στο θεωρητικό αυτό περιτύλιγμα, αλλάζοντας το βέβαια κατά τις περιστάσεις. Όπως και να 'χει, η σύζευξη πολιτικής καθηκοντολογίας και κοινωνιολογικής-ιστορικής ανάλυσης ήταν, έστω και ως ιεροτελεστία, υποχρεωτική, και αυτό ωθούσε αυτόματα τη φιλέρευνη σκέψη στη γενετική ανίχνευση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της νεοελληνικής πραγματικότητας. Εδώ σκόνταφτε κανείς a limine σε ένα σοβαρό θεωρητικό πρόσκομμα, το οποίο όμως συνιστούσε και ένα πρόσθετο πνευματικό δέλεαρ. Εννοώ την αναντιστοιχία ανάμεσα στον εννοιολογικό εξοπλισμό και στο αντικείμενο της έρευνας. Η εννοιολογία της νεώτερης κοινωνιολογίας (μαζί και της μαρξιστικής) διαμορφώθηκε κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα ως θεωρητική αποκρυστάλλωση εξελίξεων που διαδραματίσθηκαν στις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες· ήταν, λοιπόν, εννοιολογία με συγκεκριμένη ιστορική φόρτιση, και έξω από το δεδομένο ιστορικό της πλαίσιο δεν μπορούσε ούτε να κατανοηθεί αλλά ούτε και να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία ως αναλυτικό εργαλείο. Συνάμα όμως δεν υπάρχει καμμία άλλη εννοιολογία εκτός απ' αυτήν και –επειδή κάθε ανάλυση προϋποθέτει ρητά ή άρρητα μιαν εννοιολογία– γι' αυτό στη χρήση της αναγκάζονται να καταφύγουν ακόμα και κοινωνιολόγοι ή ιστορικοί ασχολούμενοι με κοινωνικούς σχηματισμούς λίγο-πολύ διαφορετικούς από τους δυτικοευρωπαϊκούς. Ακριβώς η άγνοια της ιστορικής φόρτισης της κοινωνιολογικής εννοιολογίας διευκόλυνε τη μεταφορά της στα καθ' ημάς, η οποία βέβαια συχνότατα εμπνεόταν από μιαν «εκσυγχρονιστική» πρόθεση: η εφαρμογή της εννοιολογίας του προτύπου στην περίπτωση τού (ατελούς ακόμη) αντιγράφου φαινόταν θεμιτή, γιατί η εξομοίωση του δεύτερου με το πρώτο θεωρούνταν όχι απλώς ευκταία, αλλά και ιστορικά αναγκαία. Αντίστροφα, η προσπέλαση των ειδοποιών στοιχείων της νεοελληνικής περίπτωσης προϋπέθετε όχι μόνον την αποκοπή από ευθύγραμμες παραστάσεις των ιστορικών εξελίξεων και μιαν αίσθηση της ιστορικής μοναδικότητας, αλλά και ουσιώδη γνώση των δυτικοευρωπαϊκών ιστορικοκοινωνικών δεδομένων· γιατί μονάχα η συγκριτική ανάλυση σε πολλαπλά επίπεδα επιτρέπει την εκλέπτυνση και την αναπροσαρμογή μιας ξενόφερτης εννοιολογίας. Η μελέτη της ευρωπαϊκής ιστορίας, στην οποία αφιέρωσα μεγάλο μέρος των σπουδών μου στη Γερμανία κοντά σε σημαντικότατους ιστορικούς, όπως ο Werner Conze και ο Reinhant Koselleck, μου έδωσε εννοιολογικά και τυπολογικά ερείσματα για την εξ αντιδιαστολής κατανόηση της νεοελληνικής Έτσι βρήκα ορισμένες απαντήσεις σε παλαιά μου κεντρικά ερωτήματα για την κοινωνική και ιδεολογική φυσιογνωμία της χώρας μας. Και μολονότι δεν μου έμεινε ως τώρα –και πιθανότατα δεν θα μου μείνει ούτε και στο μέλλον– χρόνος για να τις εκθέσω στην έκταση και με την τεκμηρίωση που θα επιθυμούσα, ωστόσο άδραξα την ευκαιρία να τις συνοψίσω στην εισαγωγή που έγραψα για την ελληνική έκδοση του Η παρακμή του αστικού πολιτισμού, όπου εν μέρει χρησιμοποιήθηκαν σημειώματα και προσχέδια από την εποχή ακόμα των φοιτητικών μου χρόνων στην Αθήνα. Το θέμα του βιβλίου προσφερόταν εδώ σε μακροσκοπικές αναδρομές και τυπολογικές γενικεύσεις, που έφθαναν όμως ως την αποτίμηση των σημαντικών αλλαγών της νεοελληνικής κοινωνίας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, παρέχοντας έτσι τη βάση για ορισμένες σκέψεις πάνω στις προοπτικές της μέσα στην συγκαιρινή ευρωπαϊκή και πλανητική συγκυρία. Τώρα τον πρώτο λόγο τον είχε φυσικά η γεωπολιτική, στρατηγική και οικονομική ανάλυση, σύμφωνα άλλωστε με τη θεματική των έργων, η ελληνική έκδοση των οποίων μου παρείχε την αφορμή να διατυπώσω σε συνεκτική μορφή τις απόψεις μου για τα τρέχοντα ελληνικά ζητήματα. Στα δύο επίμετρα που γράφτηκαν για το Πλανητική Πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο και το Θεωρία του Πολέμου προσπάθησα να τοποθετήσω τις διαγνώσεις μου μέσα σε ευρύτερα –πλανητικά, ευρωπαϊκά ή περιφερειακά– πλαίσια, να δείξω τις συναρτήσεις με τις βαθύτερες κινητήριες δυνάμεις του σημερινού κόσμου και να χαράξω έναν ψύχραιμο τρίτο δρόμο για τη σύλληψη μιας εθνικής στρατηγικής πέρα από τις δύο ιδεολογικές θέσεις που κυριαρχούν σήμερα λίγο-πολύ στην Ελλάδα, εκτρέφοντας εξ ίσου την παλαιόθεν προσφιλή ημίν τραπεζορρητορεία και την εξωραϊσμένη με θεωρητικά πασαλείμματα λογοκοπία. Εννοώ αφ' ενός ελληνοκεντρικές εξάρσεις και διανοουμενίστικες παραδοσιολατρίες και βυζαντινολατρίες, οι οποίες βρίσκουν ευρύτερη απήχηση γιατί ένα έθνος που δέχεται συνεχείς εξευτελισμούς χρειάζεται και συνεχείς ψυχικές υπεραναπληρώσεις· και αφ' ετέρου, στην αντίπερα όχθη, την πεποίθηση των διαφόρων «ευρωπαϊστών», «εκσυγχρονιστών» και «ορθολογιστών» ότι η «πολιτισμένη Δύση», μετουσιώνοντας στην πράξη την πνευματική της κληρονομιά και διαδίδοντάς την στον κόσμο ολόκληρο με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και τα «ανθρώπινα δικαιώματα», θα πρωτοστατήσει σ' έναν ανθρωπινό και ειρηνικό 21ο αιώνα. Οι μεν προτείνουν την εξαγωγή ελληνικού πνεύματος, οι δε αγωνίζονται για την εισαγωγή ευρωπαϊκού ήθους. Αλλά ούτε οι μεν ούτε οι δε φαίνεται να έχουν –και κατά τούτο ο επαρχιωτισμός παραμένει γνησίως ελληνικός– σαφή αντίληψη για το ποια είναι η φυσιογνωμία του σημερινού πλανητικού κόσμου και ποιες μακροπρόθεσμες δυνάμεις την απεργάζονται.
Ως τώρα μίλησα για την ενασχόληση μου με τα ελληνικά πράγματα όπως μιλά κανείς για την ενασχόληση με μιά περίπτωση θεωρητικά ενδιαφέρουσα λόγω της ιδιοτυπίας της. Και στ' αλήθεια, καθώς το μυαλό μου δεν ησυχάζει αν δεν απαντήσει στα ίδια του τα ερωτήματα, όσος καιρός κι αν πέρασε αφ' ότου τα πρωτοέθεσε κι όσες πνευματικές περιπλανήσεις κι αν μεσολάβησαν έκτοτε, το καθαρά θεωρητικό ενδιαφέρον ήταν και είναι ουσιώδες κίνητρο της «εμμονής» μου αυτής, καθώς ορθά την ονομάζετε. Ωστόσο δεν διανοούμαι καν να αμφισβητήσω προς τα έξω ή να αποκρύψω από τον εαυτό μου ότι με την Ελλάδα με συνδέουν οι υπαρξιακοί εκείνοι δεσμοί που γίνονται πρόδηλοι ακόμα και στον πιο ξεσκολισμένο κοσμοπολίτη όταν διαθέτει επαρκή αυτογνωσία και στοχαστεί σοβαρά πάνω στους παράγοντες που τον διαμόρφωσαν. Ο κοσμοπολιτισμός δεν μου είναι καθόλου ξένος, και είχα την ευκαιρία να τον ασκήσω πρακτικά πολύ περισσότερο από πλείστους όσους παρ' ημίν, οι οποίοι τον κηρύσσουν θεωρητικά κατακεραυνώνοντας τον «εθνικισμό» κάθε είδους. Όμως ο αντικειμενικά υφιστάμενος δεσμός μου με την Ελλάδα παρέμεινε πάντοτε υποκειμενικά ενεργός υπό τη μορφή ενός υπαρξιακού και όχι μόνον θεωρητικού ενδιαφέροντος. Καθώς έφυγα σε σχετικά ώριμη ηλικία από την Ελλάδα, έχοντας πίσω μου αρκετά χρόνια συνειδητής ζωής και καίριες εμπειρίες, δεν χρειάστηκε ποτέ να με παρηγορήσουν «εις την ξένην» άτοποι εξωραϊσμοί ή να με λιγώσουν κούφιες νοσταλγίες – και μάλιστα για πράγματα που στη δεκαετία του 1950 και του 1960 τα ζούσε κανείς πιο ατόφυα και ανόθευτα. Έτσι, το υπαρξιακό μου ενδιαφέρον γι' αυτόν τον τόπο δεν συνάπτεται με θετικές προκαταλήψεις· αποτελεί όμως διαρκή λόγο μιας επικέντρωσης της προσοχής με θετική και εποικοδομητική πρόθεση, ικανή να κρυσταλλωθεί σε συγκεκριμένες προτάσεις και πράξεις.
Εκτός από το τεράστιο συγγραφικό σας έργο, είναι γνωστή η επίσης τεράστια μεταφραστική και εκδοτική σας δραστηριότητα – εκδοτική όχι με την επιχειρηματική έννοια, αλλά με την έννοια του διευθυντή ειδικών σειρών φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας, ανθρωπολογίας, ιδεών εν γένει. Ποιά σημασία αποδίδετε σε αυτές τις δραστηριότητες;
Μίλησα πριν για τους υπαρξιακούς μου δεσμούς με την Ελλάδα και για ένα υπαρξιακό ενδιαφέρον ικανό να κρυσταλλωθεί σε πράξεις. Δεν εννοώ τις πράξεις του ερασιτέχνη και του πολυπράγμονος ούτε όσες συνάπτονται με το ούτως ή άλλως εννοούμενο ίδιον συμφέρον, αλλά πράξεις που συνιστούν προσφορά με βάση όσα είναι σε θέση να κάμει κάποιος σε τομείς που γνωρίζει. Είχα καταλήξει πολύ νωρίς στο συμπέρασμα ότι η πνευματική ζωή και η γενικότερη παιδεία στην Ελλάδα πάσχει από βασικές ελλείψεις στην υποδομή της κι ότι ο βαθύς επαρχιωτισμός της δεν πρόκειται να υπερβαθεί ποτέ χωρίς μία σοβαρή εργασία υποδομής. Βεβαίως, ουσιώδεις κοινωνικές προοπτικές θα έχει η εργασία αυτή μονάχα αν ανθήσουν τα φυσικά της λίκνα, και αυτά είναι προ παντός τα πανεπιστήμια. Αυτό δεν γίνεται, και δεν πιστεύω ότι θα γίνει και στο μέλλον. Όμως τούτο δεν αποτελεί λόγο για να μην κάμει καθένας, από τη δική του θέση, ό,τι μπορεί. Μόνον όποιος δεν θέλει να ζυμώσει κοσκινίζει ατελείωτα. Έτσι, μολονότι ο φόρτος της υπόλοιπης εργασίας μου λειτουργούσε περίπου απαγορευτικά, ανέλαβα, με την υποστήριξη αφιλοκερδών και αξιοπρεπών εκδοτών, τη διεύθυνση και την επίβλεψη δύο τέτοιων εγχειρημάτων. Το πρώτο, η «Φιλοσοφική και Πολιτική Βιβλιοθήκη» (εκδ. «Γνώση») άρχισε ήδη το 1983 και ολοκληρώνεται προσεχώς, όταν θα έχει συμπληρώσει ακριβώς εξήντα τόμους. Επί δεκαπέντε χρόνια εκδίδονταν ανελλιπώς τέσσερις τόμοι τον χρόνο. Παρουσιάσθηκαν κορυφαίοι συγγραφείς και κορυφαία έργα της φιλοσοφίας, της κοινωνιολογίας και της πολιτικής θεωρίας. Γιατί το πρόγραμμα φιλοδοξούσε να τονίσει την ιδέα της ενότητας φιλοσοφικού και κοινωνικοπολιτικού στοχασμού, σε μιαν εποχή όπου οι παραδοσιακοί συστηματικοί διαχωρισμοί κατάντησαν προβληματικοί και άγονοι, όπου η ιστορικότητα των φιλοσοφικών προβλημάτων έγινε τόσο πλατιά συνειδητή όσο και η φιλοσοφική σημασία της εμβάθυνσης στην ιστορική δραστηριότητα των ανθρώπων. Κατέβαλα κάθε προσπάθεια ώστε να μεταφρασθούν κλασσικά έργα, ανέκδοτα ως τότε στην Ελλάδα, και η συγκομιδή δεν ήταν μικρή: έχουμε πλέον στα ελληνικά τον Λεβιάθαν του Hobbes, τη Δεύτερη Πραγματεία του Locke και το Πνεύμα των Νόμων του Montesquieu. Παράλληλα δόθηκε βάρος στην καταγραφή της νεοελληνικής θεωρητικής παραγωγής, και πάλι με σημαντικά επιτεύγματα: δύο τόμοι κατέγραψαν τη νεοελληνική φιλοσοφία της Τουρκοκρατίας (1453-1822), άλλοι δύο τη συνέχεια της στο ελεύθερο ελληνικό κράτος (1822-1922), ενώ πέντε τόμοι αγκάλιασαν τη σοσιαλιστική σκέψη στη χώρα μας από το 1875 ως το 1974. Το δεύτερο εγχείρημα, υπό τον γενικό τίτλο «Ο Νεώτερος Ευρωπαϊκός Πολιτισμός», άρχισε το 1997 και θα ολοκληρωθεί το 2000, όταν θα έχουν εμφανισθεί δώδεκα τόμοι. Εδώ ο στόχος είναι μια συνθετική παρουσίαση του δυτικού πολιτισμού από την Αναγέννηση ίσαμε τις μέρες μας. Η τεχνική επανάσταση, οι αλλαγές των ηθών και των νοοτροπιών, οι μορφές κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, οι σχέσεις του δυτικού πολιτισμού με τους υπόλοιπους, η τέχνη και η λογοτεχνία αποτελούν τις βασικές πλευρές αυτού του πανοράματος. Δεν χρειάζεται να εξηγήσω γιατί ακριβώς σήμερα χαίνει ακόμα ζοφερότερο απ' ό,τι πριν το τεράστιο γνωστικό και βιβλιογραφικό κενό που υπάρχει στην Ελλάδα σε σχέση με τέτοια θέματα. Και εδώ η αισιοδοξία μου δεν είναι μεγάλη, ωστόσο το χρέος του πρέπει κανείς να το κάνει ανεξάρτητα από τις διαθέσεις του και τις προβλέψεις του. Ας μου επιτραπεί να προσθέσω ότι κατά την επιλογή όλων αυτών των τίτλων ποτέ δεν χρησιμοποίησα ως κριτήριο την δική μου συμφωνία ή ασυμφωνία, συμπάθεια ή αντιπάθεια για τους συγγραφείς· στις πλείστες περιπτώσεις επελέγησαν έργα διαρρήδην αντίθετα προς τις δικές μου αντιλήψεις πάνω στο προκείμενο· εκδόθηκαν ακόμα και συγγραφείς που προσωπικά θεωρώ μάλλον ελαφρούς, αρκεί να βρίσκονταν στο επίκεντρο γενικού ενδιαφέροντος και να επηρέασαν ουσιωδώς τις διεθνείς συζητήσεις. Έτσι αντιλαμβάνομαι την πολυφωνία και έτσι προσπαθώ να υπερνικήσω την δική μου υποκειμενικότητα. Πάντως δεν μου φαίνεται υποκειμενικό ή απλώς αυτάρεσκο αν πω ότι θεωρώ αυτούς τους εβδομήντα δύο τόμους, που μεταφραστικά και εκδοτικά βρίσκονται σε επίπεδα ασυνήθως υψηλά για την Ελλάδα, ως αξιόλογη συμβολή στην παιδεία του τόπου. Αν οι καθηγητές των ελληνικών πανεπιστημίων, αντί να παραφράζουν βιβλία και να τα δημοσιεύουν με το όνομα τους, μετέφραζαν δύο σημαντικά έργα του κλάδου τους ο καθένας, η βιβλιογραφία μας θα είχε κιόλας άλλη όψη. Όμως οι ίδιοι ξέρουν καλά γιατί παραφράζουν αντί να μεταφράζουν: ακόμα και η καλή παράφραση είναι ευκολότερη από την καλή μετάφραση.
Σ' ό,τι με αφορά, έχω μεταφράσει πάνω από είκοσι τόμους, από τέσσερις ξένες γλώσσες και επιπλέον απέδωσα στα νεοελληνικά τον ξενοφώντειο Ιέρωνα. Με ικανοποιεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι συνεισέφερα στην έκδοση κλασσικών έργων με μια δίτομη επιλογή από τον Montesquieu και με τη μετάφραση έργων του Marx αλλά μήπως εξ ίσου κλασσικοί, αν και σε άλλους χώρους, δεν είναι ο Schiller και ο Lichtenberg, ο Chamfort και ο Rivarol ή ο Pavese; Μιλώντας για τέτοιες ιδίως μεταφράσεις μου, η καρδιά μου χτυπάει εντονότερα, καθώς αναπλάθω την ήδη μακρά ιστορία ενός πολύ προσφιλούς κεφαλαίου της πνευματικής μου ζωής: εννοώ τη σχέση μου με την ελληνική γλώσσα. Είναι η μοναδική, ευρωπαϊκή τουλάχιστον, γλώσσα που έχει πίσω της μιαν αδιάκοπη ιστορία τριών περίπου χιλιάδων ετών και συνάμα πέρασε από ποικίλες μετεξελίξεις και μεταλλαγές. Όμως οι προγενέστερες μορφές της δεν εξανεμίστηκαν, αλλά ζουν ακόμα διαφοροτρόπως μέσα της, ως ιζήματα και στρώματα, που κάνουν τη διαχρονία συγχρονία. Ο Όμηρος και η κλασσική αττική, η κοινή και η λόγια βυζαντινή, η εκκλησιαστική γλώσσα και η γλώσσα του δημοτικού τραγουδιού και των κρητικών επών, η αρχαΐζουσα και η απλή καθαρεύουσα, η αστική τρέχουσα και τα ιδιωματικά κατάλοιπα – όλα αυτά αποτελούν ακόμα σήμερα πηγές απ' όπου μπορεί ν' αντλήσει η γλωσσική καλαισθησία, αλλά και η εκφραστική ανάγκη. Στη μοναδικότητα αυτής της γλώσσας οφείλεται, πιστεύω, το κατά τα άλλα παράδοξο γεγονός ότι η νεώτερη Ελλάδα, που τίποτε δεν πρόσφερε στη θεωρητική σκέψη ή στον τεχνικό πολιτισμό, έδωσε και δίνει υψηλή ποίηση· την ποίηση τη γεννά –την ξεβράζει, θα έλεγα– από μόνη της η δυναμική της ανεπανάληπτης αυτής γλώσσας. Εξ αρχής την αισθάνθηκα ως ενότητα και τη διάβασα αχόρταγα ως ενότητα, στα μνημεία όλων των εποχών της. Έχοντάς την προδώσει, κατά κάποιο τρόπο, αφού ο ίδιος γράφω σε μιά ξένη γλώσσα, μπόρεσα ωστόσο μέσα από την αναγκαστική απόσταση να την κατανοήσω, και μάλιστα να την αγαπήσω, περισσότερο. Ίσως αυτό να διακρίνεται κάπως στις μεταφράσεις μου – και σ' αυτές συμπεριλαμβάνω και τις μεταφράσεις των δικών μου βιβλίων από τα γερμανικά, που ποτέ δεν μου πέρασε από τον νου να τις αναθέσω σε κάποιον άλλον. Η δικαιοσύνη θα επέβαλλε να μνημονεύσω εδώ και τα όσα οφείλουν οι όποιες γλωσσικές μου δεξιότητες στις ευρωπαϊκές λογοτεχνίες, που επίσης με συντροφεύουν παλαιόθεν. Αλλ' αυτό είναι ένα ξεχωριστό, επίσης μεγάλο και επίσης προσφιλές, κεφάλαιο.
Π. ΚΟΝΔΥΛΗΣ (1943-1998) - "Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΠΟΥ ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΕΙ, ΣΚΕΨΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΑ"
συνέντευξη στον Σπύρο Τσακνιά
περιοδικό 'ΔΙΑΒΑΖΩ', τ.384, Απρίλιος 1998
Σ. Τσακνιάς- "Από τις εργασίες σας που γνωρίζω, θα σας χαρακτήριζα έναν ιστορικό τον ιδεών και έναν μελετητή της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το ερώτημα μου είναι αν πίσω από τον ιστορικό κρύβεται ένας φιλόσοφος και, στην περίπτωση που η απάντηση είναι καταφατική, ποιός είναι ο πυρήνας της φιλοσοφίας σας;"
Π.Κονδύλης "... Ο φιλόσοφος που κρύβεται πίσω από τον ιστορικό λέει – και αυτή είναι η τελευταία του λέξη: σκέψου ιστορικά, οι απαντήσεις στα ιστορικά προβλήματα δεν βρίσκονται μέσα στην κατασκευασμένη θεωρία, αλλά αντίθετα οι απαντήσεις στα θεωρητικά προβλήματα βρίσκονται μέσα στην ιστορία. Όσοι επιλέγουν τη θεωρία έναντι της ιστορίας το κάνουν όχι γιατί κινούνται σε υψηλότερες σφαίρες, όπως συχνά πιστεύουν οι ίδιοι, απλά από πνευματική νωθρότητα· γιατί η οποιαδήποτε θεωρία είναι απείρως απλούστερη από οποιαδήποτε ιστορική κατάσταση."
"Η ψήφος είναι πιο δυνατή από την σφαίρα. Με την σφαίρα μπορεί να σκοτώσεις τον εχθρό σου. Με την ψήφο μπορεί να σκοτώσεις το μέλλον των παιδιών σου".
Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ (1943-1998) -ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ
Δεν βλέπω πώς μπορεί να προχωρήσει κάποιος σήμερα σε αξιόλογες γενικεύσεις χωρίς ευρεία εμπειρική παιδεία, χωρίς μακρά τριβή με τις κοινωνικές επιστήμες. Η αποκοπή των εξ επαγγέλματος φιλοσόφων από την τέτοια παιδεία και τριβή τούς καθιστά συχνότατα, ως γνωστόν, γραφικά φαινόμενα.
Τώρα, υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα γενίκευσης, και αν, ονομάζοντας με «φιλόσοφο», εννοείτε ότι ορισμένες μου αναλύσεις κινούνται στο ευρύτερο δυνατό γενικευτικό επίπεδο, τότε οφείλω να αποδεχθώ την ονομασία – μόνον κατά σύμβαση, βέβαια. Το ευρύτερο τούτο επίπεδο, όταν γίνεται λόγος για τα ανθρώπινα πράγματα, είναι το επίπεδο της κοινωνικής οντολογίας, το οποίο συναπαρτίζεται, όπως το βλέπω εγώ, πρώτον, από μιά θεωρία για το φάσμα και τον μηχανισμό των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ ανθρώπων, δεύτερον, από μιά θεωρία για τις ιδιαίτερες εκείνες (πολιτικές) σχέσεις που συγκροτούν και συγκρατούν την κοινωνία ως υπερπροσωπική ολότητα και, τέλος, από μιαν ανθρωπολογία και μιά φιλοσοφία του πολιτισμού ως χαρακτηριστικής φύσεως του ανθρώπου. Προφανώς, το αντικείμενο της κοινωνικής οντολογίας δεν το αποτελούν πάγιες οντότητες, οι οποίες υπάρχουν κατά κάποιο τρόπο πίσω από τα ιστορικά ή κοινωνικά φαινόμενα καθοδηγώντας τα και υποτάσσοντάς τα σε οιασδήποτε μορφής νομοτέλεια· απεναντίας, το αποτελούν οι παράγοντες ή οι δυνάμεις εκείνες που κρατούν σε συνεχή κίνηση τη ζωή των κοινωνικά ζώντων ανθρώπων και ακριβώς γι' αυτό κάνουν σχετική και παροδική μόνον την επικράτηση κάθε επί μέρους «νομοτέλειας» και κάθε επί μέρους αιτιότητας. Με άλλα λόγια, η κοινωνική οντολογία δεν παρέχει ένα ύψιστο πραγματολογικό ή κανονιστικό κριτήριο προς παρατήρηση της ανθρώπινης κοινωνίας και ιστορίας, αλλά παρέχει την θεμελιώδη εκείνη ανάλυση από την οποία προκύπτει γιατί είναι αδύνατη η εύρεση ενός τέτοιου κριτηρίου. Διαγράφει πεδία και πλαίσια μέσα στα οποία κινούνται όσα στοιχεία συναπαρτίζουν το αντικείμενό της, όμως δεν μπορεί να καθορίσει εκ των προτέρων σε ποια κατεύθυνση και με ποιον τρόπο θα κινηθούν. Ακριβώς αυτό της προσδίδει περισσότερη γενικότητα από τις κοινωνικές επιστήμες, οι οποίες αναζητούν τυπολογίες και αιτιότητες. Ας το εξηγήσω αυτό με ένα παράδειγμα, έστω και κάπως χοντροκομμένο. Η κοινωνική οντολογία διαπιστώνει ότι ο άνθρωπος μπορεί, ως φίλος, να θυσιαστεί για άλλους ανθρώπους, ή, ως εχθρός, να τους σκοτώσει, και δουλειά της είναι να κάνει κατανοητή μιά τέτοια πλαστικότητα που επιτρέπει την κίνηση ανάμεσα σε ριζικά αντίθετους πόλους. Δουλειά τής κοινωνιολογίας είναι να βρει υπό ποιες συνθήκες και ποιες τυπικές μορφές συμβαίνει μάλλον το ένα ή μάλλον το άλλο, πότε π.χ. πρέπει μάλλον να αναμένεται ειρήνη μεταξύ των ανθρώπων και πότε μάλλον πόλεμος, ενώ δουλειά της ιστορίας είναι να αναζητήσει τις αιτίες στις οποίες οφείλεται η α ή β συγκεκριμένη ειρήνη και ο α ή β συγκεκριμένος πόλεμος.
ΣΤΕΛΙΟΣ ΡΑΜΦΟΣ
«Χωρίς δικαιώματα οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται σαν ζώα· χωρίς υποχρεώσεις οι άνθρωποι συμπεριφέρονται σαν ζώα»
MARTIN LUTHER KING JR
Η αξία ενός ανθρώπου δεν φαίνεται σε στιγμές άνεσης και ευκολίας, αλλά στο πώς αυτός ανταποκρίνεται σε καιρούς πρόκλησης και αμφισβήτησης
ΜΟΡΙΣ ΝΤΡΥΟΝ
«Οι τραγωδίες της Ιστορίας αναδεικνύουν τους μεγάλους άνδρες, είναι όμως οι μετριότητες που τις προκαλούν».
ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ Π. ΚΟΝΔΥΛΗ (1943-1998) – ΑΡΘΡΟ Κ. ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ -Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ – 20/7/1998
«Με τον θάνατο του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου Παναγιώτη Κονδύλη», θα τον νεκρολογήσει στην Berliner Zeitung ο Γκούσταφ Ζάιμπτ, «η Γερμανία χάνει έναν από τους σημαντικότερους κληρονόμους και διάδοχους της πνευματικής της παράδοσης. Μόνο μ’ αυτό το παράδοξο μπορεί να ειπωθεί η σημασία αυτού του θανάτου». Και θα καταλήξει: «Ο Κονδύλης υπήρξε συνεχιστής της γερμανικής παράδοσης της δύστροπης, οχληρής σκέψης. Τη στάση του αυτή την υποβάσταζε πάντα μια σπάνια πνευματική ελευθερία και μια σχεδόν αδιόρατη ευαισθησία: ο Κονδύλης δεν μπορούσε τα συνθήματα, την ωραιολογία, τον ναρκισσισμό. Όμως και η σκληρότητά του ήταν μεσογειακή, φωτεινή και ανθρώπινη. Ο ακαταπόνητος πέθανε, προτού ολοκληρώσει το ογκωδέστερο έργο του. Το καλοκαίρι λογάριαζε να το περάσει στην Ελλάδα».
Ισοκράτης, 436-338 π.Χ.- , αρχαίος Έλληνας ρήτορας
"Μην κάνεις φίλο σου κανέναν, πριν εξετάσεις πως συμπεριφέρθηκε στους προηγούμενους φίλους του. Γιατί περίμενε΄, ότι θα γίνει και σε εσένα τέτοιος που έγινε και σ' εκείνους".
Ἀπὸ τὸν δίσκο «Ἔσσεται ἦμαρ» τοῦ συγκροτήματος Terror X Crew (2001)
Στο ιστολόγιο αυτό, παρουσιάζω σκέψεις (δικές μου η τρίτων ) κυρίως για θέματα που αφορούν την Ελλάδα, και γενικότερα τον Ελληνισμό . Σε εξαιρετικές περιπτώσεις παρουσιάζω και κάποια θέματα που απλά μ' ενδιαφέρουν, ελπίζοντας ότι θα ενδιαφέρουν και εσάς.
Το ιστολόγιο αυτό, το ξεκίνησα πρίν από 3 χρόνια, στα πλαίσια της προσπάθειας μου να κατανοήσω τους λόγους της ελληνικής "κακοδαιμονίας".Ενοιωθα, έβλεπα ότι η χώρα δεν προόδευε.Πήγαινε από το κακό στο χειρότερο.Οταν ασχολούμαι μ΄ένα θέμα, πάντα γράφω, σημειώνω, και μετά προσπαθώ να συνθέσω.Βρήκα ενδιαφέρουσα ιδέα το ιστολόγιο, διότι μου επέτρεπε επιπλέον να συλλέγω υλικό και να το αρχειοθετώ εύκολα.Πολύ απλοικα τότε (όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων),θεωρούσα ότι αυτή η χώρα λειτουργούσε παράλογα.Θεωρούσα ότι έλειπε από την χώρα, σε όλα τα επίπεδα, ο κοινός νούς.Ετσι, ονόμασα το ιστολόγιο, Λογική Ελλάδα.Μετά, σκέφτηκα να δημοσιοποιήσω το ιστολόγιο, περισσότερο γιά να ανταλλάσω εύκολα απόψεις και γνώμες με γνωστούς και φίλους.
Από τότε, πέρασε πολύς χρόνος, και σταδιακά κατανόησα, η έτσι πιστεύω, το "ελληνικό πρόβλημα", η εν πάσει περιπτώσει τις πτυχές του που μ΄ενδιέφεραν, και τις δημοσίευσα σταδιακά.Λόγος ύπαρξης αυτού του ιστολογίου, δεδομένου του αρχικού στόχου, δεν υφίσταται.
Συνεχίζω όμως να το συντηρώ, διότι τώρα που κατανόησα την φύση του προβλήματος, νοιώθω την ανάγκη να συμβάλω όσο μπορώ, στην επίλυση του.
Σας ευχαριστώ
Ο μαθητευόμενος Στοχαστής
AΛΕΚΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
"Ονομάσαμε αναδιανομή του εισοδήματος την διανομή των δανείων και των πόρων της Ε.Ε.
Η αναδιανομή θέλει πολιτικό σθένος.Γιά την διανομή των δανειακών, αρκεί το πολιτικό θράσος"
19 ΜΑΙΟΥ - ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ - 353 000 ΨΥΧΕΣ ΖΗΤΟΥΝ ΝΑ ΤΙΣ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ
Π. ΚΟΝΔΥΛΗΣ (1943-1998) - ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ Σ. ΚΟΥΤΡΟΥΛΗ - ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ - 1998
"Οσοι ισχυρίζονται ότι τελείωσε η Ιστορία, ας είναι βέβαιοι ότι η Ιστορία τους περιμένει πίσω από την επόμενη γωνία.Και οι πάμπολλοι διανοούμενοι, οι οποίοι βιάστηκαν να μετατραπούν από συνοδοιπόρους η προπαγανδιστές του σοβιετισμού σε συνοδοιπόρους και κράχτες του αμερικανισμού, έκαναν άδικο κόπο"
ΑΧΜΕΤ ΝΤΑΒΟΥΤΟΓΛΟΥ- ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΒΑΘΟΣ: H ΔΙΕΘΝΗΣ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ (σελίδα 832)
"Εκείνες οι κοινωνίες που, έχοντας χάσει την αυτοπεποίθηση τους αποδέχθηκαν να γίνουν τα περιφερειακά στοιχεία άλλων κοινωνιών, μετά από μιά ψυχολογική κατάρρευση θα μείνουν αντιμέτωπες και με τον κίνδυνο της στρατηγικής διάλυσης τους"
«Αναμφίβολα, όλη η ιστορική εμπειρία επιβεβαιώνει την αλήθεια ότι ο άνθρωπος δε θα 'χε πετύχει το εφικτό αν δεν είχε ξανά και ξανά προσπαθήσει να φτάσει το ανέφικτο»
O Π. ΚΟΝΔΥΛΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ
Απόσπασμα από το βιβλίο του "η Παρακμή του Αστικού Πολιτισμού" -1991
"Ακόμα και η απλούστερη σκέψη και γνώση φανερώνει οτι εθνική ανάπτυξη μπορεί να γίνει μόνο με την αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων, δηλαδή με τον αντίστοιχο περιορισμό της κατανάλωσης, πρό παντώς όταν τα καταναλωτικά αγαθά η χώρα δεν τα παράγει αλλά τα εισάγει, και γιά να τα εισαγάγει δανείζεται, δηλαδή εκχωρεί τις αποφάσεις γιά το μέλλον της στους δανειοδότες της. Ο δρόμος της ανάπτυξης, είναι ο δρόμος της συσσώρρευσης,της εντατικής εργασίας και της προσωρινής τουλάχιστον (μερικής)στέρησης, ενώ ο δρόμος της (βραχυπρόθεσμης μόνον) ευημερίας είναι ο δρόμος του παρασιτισμού και της εκποίησης της χώρας.
Αυτή η άτεγκτη οικονομική αλήθεια ισχύει ανεξάρτητα από το κοινωνικό και ηθικό πρόβλημα της διανομής των βαρών και της ιεράρχησης των στερήσεων.Οσο άτεγκτη όμως κι΄αν είνα, οι πολιτικές και ψυχολογικές ανάγκες που την απωθούν είναι ακόμα ισχυρότερες.
Πλατειές μάζες, που γιά πρώτη φορά στην ιστορία του τόπου τους "λάδωσαν το άντερό τους" και επιπλέον απέκτησαν και τη μεθυστική συναίσθηση του κυρίαρχου και εκλεπτυσμένου καταναλωτή, θα αρνούνται πάντα νη τη συνειδητοποιήσουν, όπως επίσης θα αρνούνται να την ξεστομίσουν και να την κάμουν γνώμονα των πράξεων τους κόμματα, των οποίων πρώτη έγνοια ήταν, είναι και θα είναι η νομή της εξουσίας πρός όφελος των φιλόδοξων και αυτάρεσκων στελεχών τους.ιδιαίτερα ιλαροτραγική από την άποψη αυτήν παρουσιάζεται η θέση της "αριστεράς" η οποία όντως οιωνεί καταδικασμένη να υπερασπίζει τα "λαικά" αιτήματα, υποχρεώνεται να γίνει σημαιοφόρος κάθε καταναλωτικής απαίτησης, αρκεί όποιος την προβάλλει να αυτοτιτλοφορείται "λαός"- υποχρεώνεται δηλαδή εξ αντικειμένου να προωθεί την εκποίηση της χώρας, αρκεί ο "λαός" να ζητά την εκποίηση αυτήν.
Υπάρχει ωστόσο κι΄ένας ακόμα λόγος, γιά τον οποίο μιά τόσο απλή αλήθεια θάβεται πεισματικά κάτω από μύριες όσες εκλογικευτικές επινοήσεις.Ενας λαός ο οποίος κάτω από την πολύχρονη και βαθειά επιρροή των ελληνοκεντρικών αερολογιών έχει μάθει να θεωρεί τον εαυτό του ως γένος περιούσιο και ως άλας της γής, αρνείται να βάλει με τον νού του ότι μπορεί να κάνει ο ίδιος κάτι τόσο εξευτελιστικό όπως το να ξεπουλάει τον τόπο του γιά να καταναλώσει περισσότερο.Ετσι δημιουργήθηκε μιά ψυχολογική στάση που ελάχιστα διαφέρει από τη συλλογική σχιζοφρένεια"
Π. ΚΟΝΔΥΛΗΣ (1943-1998) - ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ
"Το λυπηρό παράδοξο σε ακρασφαλείς ιστορικές καταστάσεις συνοδευόμενες από διάχυτα παρακμιακά φαινόμενα, είναι ότι η στρατηγική σκέψη θολώνει τόσο περισσότερο όσο εντονότερα την χρειάζεται ένα έθνος.Οπως ο βαριά άρρωστος δεν αναρρωτιέται τι θα κάμει σε 10 χρόνια, αλλά άν θα βγάλει την νύχτα, έτσι ο ιστορικά ανίσχυρος χαρακτηρίζεται απο την έλλειψη μακρόπνοων συλλήψεων και την προσήλωση στα άμεσα δεδομένα.Η διαφορά σε όποιον χαροπαλεύει βιολογικά και σε όποιον αποσυντίθεται ιστορικά,είναι βέβαια ότι η προσήλωση του πρώτου στα άμεσα δεδομένα εμφανίζεται ως προσπάθεια υπέρβασης ενός πόνου, ενώ η προσήλωση του δεύτερου εμφανίζεται ως κοντόθωρη ευδαιμονική επιδίωξη" (Π. Κονδύλης -θεωρία του πολέμου -Σελ 383)
"Η αποκοπή μου από τη μαρξιστική εσχατολογία δεν γέννησε μέσα μου την επιθετική ψυχολογία του αποστάτη, ο οποίος δαιμονολογεί γιατί δεν θέλει πια να εξηγήσει, αλλά να δικαιωθεί. Απεναντίας, αισθάνθηκα εξ αρχής ότι οι εμπειρίες μου, οι θεωρητικές και οι πρακτικές, ήσαν μιά θαυμάσια πρώτη ύλη για να στηρίξω σ' αυτές μιά σοβαρή προσπάθεια κατανόησης του κοινωνικού κόσμου. Δεν υποκατέστησα, λοιπόν, την ηρωίνη του μαρξισμού με την ηρωίνη του φιλελευθερισμού, του ηθικισμού ή του χριστιανισμού, όπως έκαναν πλείστοι όσοι· όταν έκοψα τα ναρκωτικά, τα έκοψα ριζικά και τελειωτικά."
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ (1943-1998)- ΠΕΡΙ ΣΥΜΜΑΧΙΩΝ
"...καμμιά προστασία και καμμιά συμμαχία δεν κατασφαλίζει τελειωτικά οποίον βρίσκεται μαζί της σε σχέση μονομερούς εξάρτησης. Η αξία μιας συμμαχίας για μιαν ορισμένη πλευρά καθορίζεται από το ειδικό βάρος της πλευράς αυτής μέσα στο πλαίσιο της συμμαχίας. Ισχυροί σύμμαχοι είναι άχρηστοι σ’ όποιον δεν διαθέτει ό ίδιος σεβαστό ειδικό βάρος, εφ’ όσον ανάλογα με τούτο εδώ αυξομειώνεται το ενδιαφέρον των ισχυρών. Ίσως να θεωρεί κανείς «απάνθρωπα» και λυπηρά αυτά τα δεδομένα ˙ αν όμως ασκεί εθνική πολιτική αγνοώντας τα, αργά ή γρήγορα θα βρεθεί σε μια κατάσταση όπου τη λύπη για την ηθική κατάπτωση των άλλων θα τη διαδεχθεί ο θρήνος για τις δικές του συμφορές."
Π. ΚΟΝΔΥΛΗΣ (1943-1998)-ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ Α.ΚΑΙΣΗ "ΖΩΝΤΑΝΕΣ ΜΝΗΜΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΑΙΔΕΛΜΒΕΡΓΗ"
"Αρκετά προβλήθηκε η θέση ότι ο Π.Κ. δεν δημοσιοποίησε καμία φωτογραφία του. Φωτογραφίες και φωτογραφικά στιγμιότυπα από τη ζωή του Π.Κ. υπάρχουν πάντως στα χέρια ορισμένων φίλων του. Υπάρχουν και δημοσιευμένες φωτογραφίες του. Η άρνησή του να εμφανιστεί στην τηλεόραση είχε, νομίζω, χαρακτήρα διαφορισμού του από τους κατά συνθήκην ομοτέχνους του.
Χαρακτηριστική είναι εξάλλου και η φράση που καταχώρισε στα πρακτικά των εργασιών του Ιδρύματος Ανωτάτων Σπουδών του Βερολίνου, του οποίου υπήρξε, ως γνωστόν, εταίρος κατά το ‘94/’95, στη θέση που άλλοι εταίροι κολλούσαν τη φωτογραφία τους: «Δεν μπόρεσα ακόμη να αντιληφθώ πώς συναρτάται η εμφάνιση ενός ερευνητή προς το αποτέλεσμα των ερευνών του».
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ (1943-1998) - ΠΕΡΙ ΕΘΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΑΝΗΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
"Μπροστά μας ανοίγεται μια εποχή πλανητικών και περιφερειακών συγκρούσεων, πού θα καταστήσουν πολύ δύσκολη, αν δεν ματαιώσουν, την παγίωση μιας διεθνούς τάξης, καθώς οι βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες πολιτικές, οικονομικές και γεωπολιτικές τους αιτίες θα συντήκονται όλο και περισσότερο με τις μακροπρόθεσμες οικολογικές και πληθυσμιακές πιέσεις, γεννώντας χρόνιες κρίσεις και ανεξέλεγκτους παροξυσμούς. Υπό τις συνθήκες αυτές, το τέλος των ιδεολογιών του 19ου αιώνα, οι οποίες κυριάρχησαν και στον 20ό, δεν θα συνεπιφέρει τον κατευνασμό των αντιθέσεων, παρά απλώς τη μετατόπισή τους σ’ ένα πεδίο στοιχειακό, υπαρξιακό και βιολογικό, στο επίκεντρο του οποίου θα βρίσκεται απροκάλυπτα το πρόβλημα της κατανομής των αγαθών σε παγκόσμια κλίμακα. Ό, τι σήμερα προσφέρεται ως νέα πυξίδα προσανατολισμού της πολιτικής δράσης και ως πανάκεια — προ παντός ο οικουμενισμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων — κατά πάσα πιθανότητα θα μεταβληθεί σε ένα νέο πεδίο μάχης, όπου η πάλη των ερμηνειών θα συνδέεται με ακόμα πιο χειροπιαστές μορφές πάλης. Στη διελκυστίνδα ανάμεσα σ’ έναν ανέφικτο οικουμενισμό και σε μια υπεράσπιση συλλογικών συμφερόντων αναπόδραστα οργανωμένη πάνω σε στενότερη τοπική και πληθυσμιακή βάση, το κρατικά οργανωμένο έθνος δεν διαλύεται, όπως περίμεναν πολλοί, μέσα σε υπερεθνικά μορφώματα, παρά αναλαμβάνει έναν νέο ιστορικό ρόλο, λίγο ή πολύ διαφορετικό από εκείνον πού έπαιξαν στο απώτερο παρελθόν το αστικό έθνος και στο πιο πρόσφατο οι αποκρυσταλλώσεις του κομμουνιστικού εθνικισμού. Πρωταρχικό του μέλημα είναι η εξασφάλιση μιας θέσης μέσα σε μια πυκνή και έντονα ανταγωνιστική παγκόσμια κοινωνία — όμως το μέλημα αυτό θα συναιρείται όλο και περισσότερο σ’ ένα αίτημα στοιχειώδους επιβίωσης στον βαθμό πού θα στενεύουν τα περιθώρια κινήσεων μέσα στους κόλπους της παγκόσμιας κοινωνίας. Η εξ αντικειμένου νέα αυτή λειτουργία του εθνικισμού παραμένει καθοριστική ανεξάρτητα από τις συνήθως αυτάρεσκες μυθολογίες μέσω των οποίων κατανοεί ο ίδιος τον εαυτό του, αντλώντας από το πραγματικό ή φανταστικό, κοντινό ή μακρινό παρελθόν.
Βεβαίως, οι μυθολογίες, ακόμα και οι πιο αυθαίρετες, είναι δυνατό να επιδράσουν θετικά στην εθνική ζωή κινητοποιώντας και συσπειρώνοντας δυνάμεις. Όμως προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι μια αντικειμενική εθνική ζωτικότητα, μια πλησμονή χειροπιαστής ισχύος, η οποία επιτρέπει σ’ ένα έθνος να κινείται, θα λέγαμε, στο ύψος των ψευδαισθήσεών του. Όπου αντίθετα το έθνος συρρικνώνεται και φθίνει, εκεί η διάσταση ανάμεσα σε εθνική μυθολογία και εθνική πραγματικότητα έχει, μακροπρόθεσμα τουλάχιστον, μοιραίες συνέπειες. Η σημερινή Ελλάδα αποτελεί ακριβώς περίπτωση φθίνοντος έθνους, το οποίο εκλαμβάνει τις έμμονες μυθολογικές του ιδέες για τον εαυτό του ως ρεαλιστική αυτεπίγνωση. Δεν είναι διόλου περίεργο ότι η ψυχολογική αυτή κατάσταση συχνότατα παρουσιάζει συμπτώματα παθολογικού αυτισμού ˙ γιατί το απαραίτητο υπόβαθρο και πλαίσιο της υγιούς αυτεπίγνωσης είναι η γνώση του ευρύτερου περιβάλλοντος κόσμου, μέσα στον οποίο καλείται να δράσει ένα ατομικό ή συλλογικό υποκείμενο, αποτιμώντας κατά το δυνατόν νηφάλια τις δυνατότητες του και υποκαθιστώντας τη νοσηρά εγωκεντρική αρχή της ηδονής με τη φυσιολογικά εγωκεντρική αρχή της πραγματικότητας."
Π. ΚΟΝΔΥΛΗΣ(1943-1998) - ΠΕΡΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ
"θα ήταν βέβαια μάταιο ν’ αναμένει κανείς από τους συγκαιρινούς Έλληνες διανοουμένους να δώσουν εκείνοι ό,τι αδυνατεί να δώσει ο κατά τεκμήριο αρμοδιότερος «πολιτικός κόσμος». Όχι μόνον επειδή οι ίδιοι είναι κατακερματισμένοι σε ομάδες επίσης κατακερματισμένες σε εν πολλοίς αυτιστικά άτομα, όχι μόνον επειδή η γενική τους μόρφωση θυμίζει ως προς το ποιόν και τη συγκρότησή της τον αεριτζίδικο και αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα της ελληνικής οικονομικής δραστηριότητας, όχι μόνον επειδή για τις παγκόσμιες πολιτικοοικονομικές εξελίξεις γνωρίζουν συνήθως ακόμα λιγότερα και από τα όσα επιφανειακά και ασυνάρτητα γράφονται στις ελληνικές εφημερίδες, αλλά και για έναν πρόσθετο λόγο: επειδή αντιλαμβάνονται την πολιτική με βάση φιλολογικές ή ηθικολογικές κατηγορίες και επιχειρούν πολιτικές αποφάνσεις στο επίπεδο των αντίστοιχων νερουλών γενικεύσεων. Πλείστοι όσοι «αριστεροί» διανοούμενοι πέρασαν τη ζωή τους κανοναρχώντας ότι η οικονομία είναι η «βάση» και τα υπόλοιπα το «εποικοδόμημα», χωρίς ωστόσο ποτέ τους να πληροφορηθούν τι σημαίνει εθνικό εισόδημα ή ισοζύγιο πληρωμών και χωρίς ποτέ να προσπαθήσουν να κατανοήσουν τα συγκεκριμένα προβλήματα της χώρας τους ξεκινώντας (και) από τέτοια μεγέθη. Γι’ άλλους πάλι, οι οποίοι κηρύσσουν .την υπεροχή ή και την παντοδυναμία τού «πολιτισμού» η τού «πνεύματος», η αφ’ υψηλού θεώρηση ή η άγνοια οικονομικών, γεωπολιτικών ή στρατιωτικών παραγόντων μπορεί και ν’ αποτελεί περίπου τίτλο τιμής. Βεβαίως, μία παλαιά και δόκιμη κοινωνιολογική διάκριση μας λέει ότι διανοούμενος και επιστήμονας είναι δύο διαφορετικά πράγματα, εφ’ όσον κύριο μέλημα του δεύτερου είναι η συναγωγή πορισμάτων από τη μεθοδευμένη συλλογή και ταξινόμηση εμπειρικού υλικού, ενώ ο πρώτος ενδιαφέρεται περισσότερο να εμφανισθεί ως ταγός της κοινωνίας μέσω της διακήρυξης διαφόρων ηθικών, αισθητικών και άλλων ιδεωδών. Απ’ αυτή την άποψη δεν θα έπρεπε να περιμένει κανείς από Έλληνες διανοουμένους να προσφέρουν ό,τι εξ ορισμού δεν μπορούν να δώσουν."
με περισσότερη θέληση παρά τύχη...
-
*.. Ας πολεμήσομε τους εχθρούς μας με όλη μας τη δύναμη κι ας προσπαθήσομε
να μην αφήσομε στους απογόνους μας μικρότερη κληρονομιά από εκείνη που
λάβαμε....
Περί του Εθνικού Διχασμού. Μια σημαντική μονογραφία
-
Η νέα αυτή μελέτη για τον Εθνικό Διχασμό του Δημήτρη Λυμπουρίδη έρχεται να
συμπληρώσει τις προηγούμενες εργασίες του για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η
πρώτ...
Open Coffee Thessaloniki #84
-
Η 84η συνάντηση της startup κοινότητας της Θεσσαλονίκης έρχεται το βράδυ
της Παρασκευής 1/11! Σε αυτό το Open Coffee Thessaloniki γνωρίζουμε την
Θεσσαλον...
Ich kaufe, also bin ich
-
H.-M. Lohmann Ich kaufe, also bin ich (Αγοράζω, άρα υπάρχω) Panajotis
Kondylis über den Niedergang der bürgerlichen Denk-und Lebensform Was
bedeutet das in...
Même pas mal met les voiles
-
Le 12 avril 2012 s’ouvrait ce blog, en douceur. Presque douze en plus tard,
il met les voiles pour explorer d’autres horizons, ailleurs. Conçu pour
mettre ...
Η Βούργια, η Μαρίνα και η Figland
-
Απολαμβάνω τους νέους ανθρώπους που συχνά μέσα από αδιέξοδα ή κάτω από
αντίξοες συνθήκες, με μοναδικό τους όπλο το πάθος για δημιουργία και υγιή
επιβίωση ε...
Ο φόβος και η ελπίδα για το αύριο
-
Τέτοιες ημέρες με παγωνιά και χιόνι (που έζησα πολύ λίγες στα 58 χρόνια της
ζωής μου) θυμάμαι πάντα τον αείμνηστο πατέρα μου. Που μου περιέγραφε την
πείν...
ΠΡΟΣΦΟΡΑ -50% σε όλα τα βιβλία μας
-
ακολουθήστε μας και κερδίστε Οι εκδόσεις 24γράμματα γνωστοποιούν την
προσφορά τους για όλους όσοι έχουν δηλώσει ότι “ακολουθούν” ή “τους αρέσει”
η σελίδα 2...
Πατριωτισμός, αυθεντικός και κίβδηλος
-
Ο αείμνηστος Αμερικανός φιλόσοφος Ρίτσαρντ Ρόρτι εύστοχα παρατηρεί ότι η
«εθνική υπερηφάνεια είναι για τις χώρες ό,τι είναι ο αυτο-σεβασμός για τα
άτομα: μ...
Το Παράξενο Αστρικό Δίδυμο “ήτα Τρόπιδας”
-
Μία σειρά νέων φωτογραφιών του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (ESO) που
καταγράφει με εξαιρετική λεπτομέρεια την καρδιά ενός τεράστιου Νεφελώματος
(NGC 3...
Η φενάκη της μονοπωλιακής «κουλτούρας»
-
Με την «αριστεία» να την αξιολογεί ως «ρετσινιά» ο υπουργός, πρώην
Παιδείας και τώρα Πολιτισμού, καθηγητής Αριστείδης Μπαλτάς αυτοχειριάστηκε
πολιτικά δι...
Courage: Is It Time to Stand Up and Be Counted?
-
Within the MoralDNA™ Profile we question participants about their moral
values and our data reveals how different occupations assess their Courage,
both ...
Τους κάναμε με τα κρομμυδάκια…
-
Ήρθαν οι Γερμαναράδες και απαίτησαν από τον Αντώνη να σκύψει και να γλύψει
τις μπότες τους. Αλλά ο Αντώνης αντιστάθηκε. Την τελευταία ώρα βρήκε την
δύναμη,...
Introducing World Now
-
The Los Angeles Times this week launched World Now. Coverage that once
appeared on Babylon & Beyond can now be found by following the Middle East
and South...
Τουρκία – Συνέδριο των Πρέσβεων – Ομιλία Νταβούτογλου
Πραγματοποιήθηκε από τις 4 ως τις 10.01.2010 το 2ο Συνέδριο Πρέσβεων του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών υπό την προεδρία του Τ/ΥΠΕΞ Αχμέτ Νταβούτογλου (το 1ο είχε συγκληθεί από τον τότε Τ/ΥΠΕΞ Αλί Μπαμπατζάν τον Ιανουάριο 2008). Το μεγαλύτερο μέρος του Συνεδρίου πραγματοποιήθηκε στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ στην Άγκυρα και η σύνοδος αξιολόγησης στις 9 και 10 Ιανουαρίου στην πόλη Μάρντιν της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Στο Συνέδριο συμμετείχαν περί τα 200 άτομα -πρέσβεις της Τουρκίας που υπηρετούν στο εξωτερικό και στελέχη του Τ/ΥΠΕΞ.
Επιφυλασσόμενοι , μεταφράζουμε παρακάτω ολόκληρη την εναρκτήρια ομιλία του Νταβούτογλου στο Μάρντιν (δεν κατέστη δυνατό να βρούμε την εναρκτήρια ομιλία του στην Άγκυρα).
Η ομιλία αυτή έχει ενδιαφέρον, καθώς, μεταφρασμένη ολόκληρη δίνει μια εικόνα της σκέψης του Τ/ΥΠΕΞ που δεν είναι εύκολο να παρακολουθηθεί από αποσπάσματα, αντιθέτως, παρακολουθούμενη από αποσπάσματα μπορεί να οδηγήσει σε όχι σωστά συμπεράσματα. Θεωρείται από πολλούς ότι το 560 σελίδων –αμετάφραστο στα ελληνικά ή τα αγγλικά- βιβλίο του Νταβούτογλου ‘Στρατηγικό Βάθος’ αποτελεί τη βάση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής των τελευταίων περίπου επτά ετών. Η εν λόγω ομιλία παρέχει στον αναλυτή, που δεν έχει πρόσβαση στο βιβλίο αυτό, τη δυνατότητα να ρίξει μια σύντομη αλλά ‘αδιάσπαστη’ ματιά στη σημερινή εξωτερική πολιτική της γείτονος και στο ύφος του εμπνευστή της.
«Κύριε Νομάρχα, κύριοι βουλευτές, κύριε Δήμαρχε, κύριε πρύτανη, αξιότιμοι συνάδελφοι, φίλοι καθηγητές και φοιτητές,
Πρωτίστως, θα ήθελα να πω ότι είναι μεγάλη τιμή για μένα να βρίσκομαι εδώ στο Πανεπιστήμιο Αρτουκλού του Μάρντιν μαζί με τα στελέχη του Υπουργείου μας των Εξωτερικών και τους αξιότιμους πρέσβεις μας που υπηρετούν στο εξωτερικό. Θεωρώ χρέος μου να ευχαριστήσω για άλλη μια φορά για την πρόσκληση και τη φιλοξενία που μας προσφέρουν στο Μάρντιν, τον Νομάρχη, τον Δήμαρχο, τους βουλευτές και τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αρτουκλού.
Αυτή εδώ είναι η πιο διευρυμένη συνάντηση που έκανε ποτέ το Υπουργείο μας εκτός Άγκυρας. Γιατί, σχεδιάζοντας τη συνάντηση αυτή σκεφτήκαμε το Μάρντιν, αυτό πρέπει να το εξηγήσω –έχει σημασία.
Σχεδιάζοντας το πρόγραμμα, μου προτάθηκαν διάφοροι τίτλοι για την ομιλία μου, όπως ‘Μεσανατολική Πολιτική’ ή ‘Οι διεθνείς μας σχέσεις». Τους είπα ότι δεν μπορεί σε μια πόλη σαν το Μάρντιν να γίνει μια ομιλία με τόσο συγκυριακό τίτλο. Το Μάρντιν εκφράζει αφ’ εαυτού του το ιστορικό βάθος. Εκφράζει επίσης ένα φιλοσοφικό και διανοητικό βάθος. Χρειαζόταν, λοιπόν, ένας τίτλος ταιριαστός με το Μάρντιν. Γι’ αυτό και επέλεξα την επικεφαλίδα «Από τον αρχαίο πολιτισμό στην παγκοσμιοποιημένη τάξη».
Αρχαίος πολιτισμός και Μάρντιν – δεν υπάρχουν, νομίζω, δύο άλλες λέξεις που να είναι, η μια δίπλα στην άλλη, τόσο σωστές και τόσο αλληλοκαλυπτόμενες.
Γιατί αρχαίος, γιατί Μάρντιν;
Αν το αντιληφθούμε αυτό, θα καταλάβουμε το ‘γιατί η Τουρκία’ και το γιατί θα γίνει η Τουρκία κεντρικός παίκτης στην παγκόσμια τάξη που τώρα μορφοποιείται στον κόσμο. Διότι, όταν οι ρίζες κάποιου δεν πάνε τόσο βαθειά μέσα στη γη όσο του πλάτανου, δεν μπορεί να κάνει σκιά. Διότι, ρηχή είναι η σκιά αυτού που οι ρίζες του είναι αβαθείς, δεν είναι σκιά πυκνή.
Γιατί διάλεξαν οι πρόγονοί μας ως σύμβολό τους το πλατάνι, επειδή οι ρίζες του είναι βαθιές και δεν μπορεί εύκολα να ξεριζωθεί. Η σκιά του πλάτανου είναι πραγματική σκιά. Κι όταν γίνονται σκιάδι τα πλατάνια μας δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα σε δόγμα, φυλή και θρησκεία. Με την έννοια αυτή το Μάρντιν είναι μια πόλη με ρίζα βαθιά και μέλλον λαμπρό -ίδια με τη χώρα μας.
Χρόνια πριν, όταν ακόμα ήμουν στον ακαδημαϊκό χώρο, είχα κάνει μια ομιλία σχετικά με την ιστορία των πόλεων, στην οποία ταξινομούσα τις πόλεις –η ιστορία πόλεων ήταν ένα από τα μαθήματα που παρέδιδα στο πανεπιστήμιο και πιστεύω ότι το Αρτουκλού θα πρέπει να γίνει ένα από τα διαλεχτά ανώτατα ιδρύματα του κόσμου στον τομέα αυτό, γιατί πόλη σημαίνει Μάρντιν. Δεν θα μπω εδώ με λεπτομέρειες στην ταξινόμηση εκείνη. Θα αναφέρω μόνο μια κατηγορία, που εμπίπτει στη σχέση μεταξύ πόλης και πολιτισμού: ‘τις πόλεις που φτιάχνουν πολιτισμούς’. Υπάρχουν τέτοιες πόλεις. Είναι η Αθήνα, είναι η Μεδίνα. Υπάρχουν επίσης οι πολιτισμοί που φτιάχνουν πόλεις -η Βαγδάτη ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία. Υπάρχουν οι πόλεις εκείνες που τις διαμορφώνουν ποικίλοι πολιτισμοί και τις αποδίδουν στο μέλλον. Η Ισταμπούλ είναι μια από αυτές. Τη Νέα Υόρκη θα μπορούσαμε επίσης σήμερα να την συγκαταλέξουμε ανάμεσα στις πόλεις που διαμορφώθηκαν από πολιτισμούς. Επιπλέον όμως υπάρχουν οι πόλεις που αποτελούν ‘σύνοψη των πολιτισμών’. Ιστορία του πολιτισμού, ιστορία της ανθρωπότητας, συμπυκνώστε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας και τοποθετείστε τη σε έναν τόπο, έτσι ωσάν μια συνειδητή βούληση να έχει πει ‘να είναι αυτή μια τέτοια πόλη που να αποτελεί σύνοψη ολόκληρης της ιστορίας της ανθρωπότητας κι όσοι την κοιτούν, σαν να κοιτούν ένα μπιμπελό, να μπορούν να δουν σ’ αυτή την κάθε απόχρωση της ιστορίας της ανθρωπότητας, να ακούνε τους ωραίους ήχους της ανθρωπότητας, να νιώθουν την αρμονία της’. Αν μπορούσαμε λοιπόν να σκεφτούμε μια τέτοια πόλη ‘μπιμπελό των πολιτισμών’, αυτή σίγουρα θα ήταν το Μάρντιν.
Το 2001, σε μια από τις σπάνιες οικογενειακές μας εκδρομές , φτάσαμε εδώ βράδυ από την Ούρφα μέσω Κιζίλτεπε. Ερχόμασταν πρώτη φορά. Ο ήλιος κόντευε να βασιλέψει. Το Μάρντιν είναι ωραίο από όποιο σημείο κι αν το κοιτάξεις, όπως η Ισταμπούλ. Καθώς όμως προχωρούσαμε κι από το Κιζίλτεπε φάνηκε το Μάρντιν, μείναμε ενεοί, τι θέα ήτανε αυτή, είχαμε αντικρύσει τη Μεσοποταμία και το Μάρντιν που λες κι έχει ένα απόκοσμο μάτι που βλέπει τη Μεσοποταμία. Το φως που αντανακλούσε από το κάθε σπίτι έπεφτε με τέτοιο τρόπο πάνω στην πεδιάδα της Μεσοποταμίας, που θαρρείς το καθένα ανήκε σε μια βούληση εκτός του κόσμου τούτου, η οποία παρατηρούσε να δει πώς χρησιμοποιούν άραγε οι άνθρωποι τις ομορφιές που ευαρεστούμενη τους πρόσφερα… Σκέφτηκα πως το κάθε τζαμί, η κάθε εκκλησία, ο κάθε τόπος λατρείας, ο κάθε μεντρεσές, εκείνη τη βούληση αντανακλούσε.
Όπως ακριβώς η Ιερουσαλήμ… Πηγαίνετε στο Όρος των Ελαιών και κοιτάξτε από εκεί την Ιερουσαλήμ, δεν θα χορταίνεται να κοιτάτε. Στην Ιερουσαλήμ είναι το Μεστζίντι Ακσά, είναι εκκλησίες, είναι συναγωγές, αλλά η Ιερουσαλήμ είναι η ανθρωπότητα. Ίδια όπως το Μάρντιν είναι η σύνοψη της ιστορίας της ανθρωπότητας.
Συνέβησαν πράγματα που χώρισαν την ανθρωπότητα, που δίχασαν τις κοινωνίες, που προκάλεσαν αντιθέσεις στη βάση του έθνους και του δόγματος, υπήρξαν όμως κι αυτά που την ένωσαν. Την ένωσαν οι πόλεις. Δεν υπάρχει πολιτισμός όπου δεν υπάρχει πόλη, δεν υπάρχει ανθρωπότητα εκεί όπου δεν υπάρχει πολιτισμός. Όσοι ενστερνίζονται την κουλτούρα της πόλης, δεν προσπαθούν ποτέ να δημιουργήσουν μια πόλη μονο-πολιτιστική, μονο-εθνοτική, μονο-δογματική. Γιατί αν μια πόλη γίνει ομοιόμορφη, χάνει την ιδιότητα της ως πόλη. Ιδού λοιπόν, το Μάρντιν όπως έχει μεταφερθεί στο σήμερα, το πιο όμορφο παράδειγμα του αρχαίου και της πόλης… [μεταφράζεται ως ‘αρχαίο’ η λέξη kadim που χρησιμοποιεί, λέξη αραβικής προέλευσης που σημαίνει ‘αυτό που δεν έχει αρχή’, το παλιό, το ανέκαθεν, το άχρονο. Στα σύγχρονα τουρκικά το αρχαίο εκφράζεται με τη λέξη antik, ενώ το kadim χρησιμεύει πιο πολύ ως λόγιο στοιχείο, όπως στη φράση kadim dost=παλιός φίλος]
Λέμε ‘παράδειγμα αρχαίου’, θα πρέπει να ορίσουμε και το ‘αρχαίο’.
Το αρχαίο είναι η πιο θεμελιώδης έννοια της οθωμανικής κουλτούρας. Όταν ήθελε να περιγράψει τον εαυτό του ο Οθωμανός χρησιμοποιούσε τη λέξη ‘αρχαίο’. Αρχαίο θα πει κείνο που είναι τόσο παλιό ώστε η απαρχή του δεν μπορεί να εξακριβωθεί, όποιο λογαριασμό κι αν κάνει κανείς. Δηλαδή, ερευνά κανείς, μελετά, πηγαίνει στα βάθη των αρχείων… εκείνο όμως υπάρχει πριν από αυτά. Ο θεσμός της οικογένειας λόγου χάρη είναι αρχαίος θεσμός. Δεν είναι νοητή η ζωή της ανθρωπότητας χωρίς την οικογένεια. Αρχαίο είναι εκείνο που αντιπροσωπεύει το δέντρο που οι ρίζες του πάνε βαθιά. Όταν λέμε αρχαίος πολιτισμός εννοούμε τον πολιτισμό που εμπεριέχει όλα τα στοιχεία της ανθρωπότητας.
Το αρχαίο αυτό βρίσκει την εκδήλωσή του στο Μάρντιν.
Πολλοί ερεύνησαν την ιστορία του Μάρντιν. Και στο σημείο αυτό μνημονεύω με έπαινο και επιδοκιμασία τον Ιμπραχίμ μπέη –πριν από λίγο μάλιστα απέκτησα μερικά βιβλία του χάρη στον κ. Πρύτανη. Ίσως το πόσο μεγάλο πανεπιστήμιο θα γίνει το Αρτουκλού να εξαρτάται και λίγο από το πόσο θα μελετήσει το Μάρντιν. Πόσο θα καταφέρει να ζωντανέψει τις παραδόσεις Ζιντζίριε, Κασίμιε, Λατίφιε, Χατούνιε (πρόκειται για σημαντικούς μεντρεσέδες που ιδρύθηκαν μεταξύ 1385 και 1485 και δίδαξαν σε αυτούς θρησκεία και επιστήμες διάφοροι σπουδαίοι δάσκαλοι)–ελπίζουμε ότι θα το καταφέρει.
Πηγαίνετε όσο παλιά θέλετε, δεν νομίζω ότι θα μπορέσετε να βρείτε μια ημερομηνία για να πείτε, ιδού, αυτή είναι η αρχή της ιστορίας του Μάρντιν.
Λέγεται ότι πριν από επτά χιλιάδες χρόνια υπήρχαν στο Μάρντιν επτά διαφορετικές γλώσσες, επτά διαφορετικές θρησκείες, επτά διαφορετικοί πολιτισμοί. Είναι πέρασμα το Μάρντιν. Είναι πόλη συνοριακή αλλά ταυτόχρονα κεντρική πόλη. Το είδαμε πριν από λίγο στην προβολή. Η Ντάρα (το βυζαντινό Οχυρό Δάρα) ήταν πόλη στρατόπεδο ανάμεσα στους Σασσανίδες και την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Για πολλούς αιώνες υπήρξε συνοριακή πόλη ανάμεσα στην Ανατολική Ρώμη και τους Σασσανίδες. Κι ύστερα, μερικούς αιώνες αργότερα, έγινε, τούτη τη φορά, πρωτεύουσα του Αρτουκλού. Και ορθοπόδησε παντοιοτρόπως. Θαρρείς και τα απόκοσμα μάτια που κοιτούν την πεδιάδα της Μεσοποταμίας, είπαν και τώρα ας γίνει το Μάρντιν το κέντρο της Μεσοποταμίας. Κι ύστερα και το Μάρντιν ξαναγίνεται συνοριακή πόλη, διατηρώντας την λαμπρότητά του, ανάμεσα στους Αρτουκλού και τους αναδυόμενους οθωμανούς. Η πόλη μας στο σύνορο με το Ιράκ και τη Συρία.
Ποιος είναι ο στόχος μας; Να κάνουμε το Μάρντιν ξανά κεντρική πόλη της περιοχής. Θέλουμε όλοι οι δρόμοι να περνούν από το Μάρντιν, όλοι οι πολιτισμοί να περνούν από εδώ, όλο το εμπόριο να έχει με κάποιο τρόπο μια επαφή με το Μάρντιν. Θέλουμε η μεγάλη τέχνη που άνθισε εδώ να διαδοθεί παντού. Θέλουμε, όπως και η Ούρφα που αναφέρθηκε προηγουμένως στη στρατηγική σχετικά με τις γειτονικές χώρες, έτσι και το Μάρντιν να μην χαρακτηρίζονται απλώς από το γεγονός ότι είναι πόλεις συνοριακές, αλλά να αποκτήσουν την ιδιότητα του κέντρου όλης της Μέσης Ανατολής. Γιατί το Μάρντιν δεν είναι μια πόλη που εφευρέθηκε εκ των υστέρων. Είναι μια πόλη –με την έννοια που χρησιμοποιείται σήμερα για διάφορα φυτά- ‘οργανική’ (βιολογικής καλλιέργειας), επειδή είναι παλιά. Θα έλεγα μάλιστα κυριολεκτικά οργανική. Μακάρι να μπορούσα να είχα ζήσει περισσότερο καιρό στο Μάρντιν -δεν μπόρεσα να μείνω παρά λίγες μέρες σ’ εκείνη την εκδρομή και ξανάρθα μερικές φορές ακόμη με την ευκαιρία κάποιων συνεδρίων.
Αν θέλετε να ανακαλύψετε την ψυχή μιας πόλης που έχει ψυχή, τότε, ή θα τη γυρίσετε νύχτα ή θα βγείτε στο δρόμο πρωί αχάραγα και θα παρακολουθήσετε την ανατολή του ήλιου μαζί με την πόλη. Ειδικά σε πόλεις όπως το Μάρντιν που βλέπουν στην πεδιάδα της Μεσοποταμίας ή όπως η Ισταμπούλ που βλέπει στο Βόσπορο. Δεν υπάρχει τίποτε το περιττό όταν τριγυρνάτε στα άδεια σοκάκια του Μάρντιν. Τώρα φαίνεται πως έχουν δημιουργηθεί κάποια ‘περιττά’, αλλά ο Νομάρχης μας άρχισε να τα καθαρίζει. Στρεβλή δόμηση. Όταν περιδιαβαίνει κανείς τα σοκάκια ανάμεσα στο Ουλού Τζαμί και το Ζιντζίριε στην παλιά πόλη, όλα είναι τόσο εξαίσια τοποθετημένα στο φυσικό τους χώρο… Τα σοκάκια αυτά είναι σε τέτοια στενή και βαθιά επαφή μεταξύ τους –νιώθει κανείς σαν να πηγαίνει βόλτα σε ένα ωραίο δάσος όπου όλα ζουν το ένα δίπλα στο άλλο, σε απόλυτη επικοινωνία και επαφή. Τίποτα δεν είναι περιττό, τίποτα τεχνητό.
Να πω και κάτι ακόμα σχετικά με το βιολογικό και συνδυάστε αυτή την παλιά φυσικότητα με τον μοντερνισμό.
Το Μάρντιν είναι επίσης μια πόλη υγιεινή. Οι πέτρες του είναι ασβεστόλιθοι και του προσδίδουν έναν αέρα υγιεινής. Όταν ανακαλύπτετε το Μάρντιν, ανακαλύπτετε συγχρόνως όλες τις ομορφιές του αρχαίου πολιτισμού. Τα χρώματα που άφησαν πίσω τους οι φυλές που πέρασαν από εδώ, τα στοιχεία που άφησαν οι πολιτισμοί που εγκαταστάθηκαν εδώ, στοιχεία που μεταφέρονται στις επόμενες γενιές –τα βλέπετε όλα αυτά δια γυμνού οφθαλμού. Γι’ αυτό η σημερινή παγκόσμια τάξη κι αν είναι κάποτε να δημιουργηθεί μια τάξη –εννοώ μια τάξη οικουμενική-, χρειάζεται, όπως είπα και πριν μερικές μέρες στην έναρξη αυτού του συνεδρίου, μια φιλοσοφία. Γιατί βρισκόμαστε αντιμέτωποι με σοβαρές κρίσεις –θα αναφερθώ στο θέμα αυτό αργότερα. Αν κάποια μέρα, και η μέρα αυτή δεν είναι πολύ μακριά γιατί πρόκειται περί βαθειάς ανάγκης, αρχίσουμε να καταβάλουμε προσπάθειες για να ξεπεραστούν οι κρίσεις, με τη φιλοσοφική έννοια, εκείνοι που θα το κάνουν αυτό πρέπει να κατανοήσουν την ψυχή και το πνεύμα του Μάρντιν. Γιατί η πόλη αυτή έζησε οργανικά, με τη φυσικότητά της με το αρχαίο, συνυπήρξε μ’ αυτό και μ’ αυτό θα διατηρήσει την ύπαρξη της ως την αιωνιότητα. Δικό μας καθήκον είναι να προστατέψουμε το πνεύμα αυτό και την ψυχή. Δικό μας καθήκον είναι να διασπείρουμε ως μήνυμα στο σύνολο της χώρας μας αλλά και σε ολόκληρο την κόσμο την έμπνευση που παίρνουμε από το πνεύμα αυτό και την ψυχή. Είπα ‘αρχαία τάξη’. Στο σημείο αυτό καλό είναι να καταλάβει κανείς τη σχέση ανάμεσα στη νοοτροπία και την τάξη για να καταλάβει το ‘αρχαίο’.
Νομίζουμε –πράγμα που είναι μια ιστορική πλάνη- ότι αυτοί που ζούσαν τότε και τα όσα ζούσαν, ανήκαν στο τότε, είχαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής και των γενεών εκείνων. Εμείς βιώνουμε κάτι τώρα, παρακολουθούμε τις μεγάλες τεχνολογικές αλλαγές. Και λέμε πως είμαστε μια πολύ τυχερή γενιά ή μια άτυχη γενιά βάσει των όσων βιώνουμε. Πολλές γενιές στην ιστορία, νόμισαν, με τον ίδιο τρόπο, ότι ήταν οι πιο σπουδαίοι πρωταγωσνιστές της ιστορίας.
Βρισκόμαστε τώρα αντιμέτωποι με ένα φαινόμενο που λέγεται παγκοσμιοποίηση καθώς και με τα προβλήματα που δημιουργεί… Και σκεπτόμαστε ότι μονάχα εμείς το ζούμε, πως δεν έχει προηγούμενο. Αυτό είναι άνευ προηγουμένου, λέμε. Ναι, ίσως στο πλαίσιο αυτό να μην έχει προηγούμενο. Αλλά, ίσως όχι στο ίδιο πλαίσιο, αλλά στο παρελθόν η ανθρωπότητα είχε σίγουρα κάποια παρόμοια εμπειρία. Αν αυτό το αντιληφθούμε σωστά, [τότε] μπορούμε να οικοδομήσουμε το μέλλον σωστά.
Πώς δηλαδή, θα πείτε.
Ρίξτε μια ματιά στους αιώνες μεταξύ του 5ου και 7ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για μια περίοδο όπου μεγάλα ρεύματα, θρησκευτικά, ιδέες θρησκευτικές διαδόθηκαν στο σύνολο του πλανήτη. Η περίοδος αυτή προσφέρει θαρρείς ένα εργαστηριακό παράδειγμα για να τεθεί σωστά η σχέση ανάμεσα στη νοοτροπία και την τάξη. Τάξη δεν μπορεί να δημιουργηθεί χωρίς την αλλαγή νοοτροπίας. Στην περίοδο εκείνη υπάρχουν τα σημάδια του ότι μια νέα τάξη μπορεί να δημιουργηθεί μόνο με μια νέα νοοτροπία. Τους αιώνες αυτούς σε διάφορες γωνιές της γης, σε διαφορετικές περιοχές όπου ανθούσαν πολιτισμοί παρουσιάστηκαν σημαντικά φιλοσοφικά ρεύματα, ηγετικές φυσιογνωμίες, θρησκευτικοί αρχηγοί. Λόγου χάρη στην περιοχή του ελληνικού πολιτισμού είχαμε τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη. Επί μερικές γενιές, τη μια μετά την άλλη. Την ίδια περίοδο και λίγο πριν, περίπου δύο αιώνες πριν, έζησαν ο Ζαρατούστρα στο Ιράν, ο Βούδας στην Ινδία, ο Κομφούκιος και το Ταό στην Κίνα. Και δύο τρεις αιώνες αργότερα, η διανοητική κινητικότητα που δημιούργησαν αυτά τα φιλοσοφικά ρεύματα, έγινε αιτία να αναδυθούν σημαντικά τοπικά καθεστώτα (τάξεις). Κι αυτά τα περιφερειακά καθεστώτα άρχισαν να διαχέοντα το ένα μέσα στο άλλο. Μαθητής του Αριστοτέλη ο Μέγας Αλέξανδρος, ό,τι πήρε από το δάσκαλό του, πολλαπλασιάζοντας το καθ΄οδόν -πέρασε έξω απ’ το Μάρντιν- το μετέφερε ως τις Ινδίες και την Αίγυπτο. Δημιουργήθηκαν πάμπολλες πόλεις με τ’ όνομα του (Αλεξάνδρειες) και αναδύθηκε μια τάξη.
Η Μεγάλη Περσική Αυτοκρατορία, που απόρροια της είναι μια από τις πιο ριζωμένες αρχαίες πόλεις, η Περσέπολις, ήρθε αντιμέτωπη [με τον Μεγαλέξαντρο] και αναδύθηκε η κινητικότητα το Ιράν.
Στις Ινδίες, μερικούς αιώνες μετά τον Βούδα εμφανίστηκαν οι αυτοκρατορίες του Ασόκα και των Μαούρια, στην Κίνα μερικούς αιώνες μετά τον Κομφούκιο εμφανίστηκε η Αυτοκρατορία των Μεγάλων Χάνων. Αυτές δημιούργησαν μεγάλα καθεστώτα. Τα καθεστώτα αυτά θα δημιουργούσαν αργότερα το Δρόμο του Μεταξιού με παρεπόμενα τις εμπορικές ανταλλαγές και τις πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις.
Δηλαδή, κάτι παρόμοιο με την παγκοσμιοποίηση που ζούμε σήμερα, βιώθηκε σε παλιότερες εποχές.
Ο ισλαμικός πολιτισμός πάλι γεννήθηκε γύρω ‘από το δόγμα της μοναδικότητας του Θεού’ [το Κοράνι] στη Μεδίνα. Αλλά, έχτισε τη Γρανάδα, την Κόρδοβα. Το Μαρακές. Τη Βαγδάτη. Μετέφερε το πνεύμα αυτό στην Ισταμπούλ. Στη Μπουχάρα, το Ισφαχάν, την Μπάλχ. Αν δεν είχε βιώσει τη μεταμόρφωση της νοοτροπίας της ισότητας στον τόπο που γεννήθηκε, στη Μέκκα και τη Μεδίνα, δεν θα μπορούσε να παρουσιάσει μια τέτοια αντίληψη τάξης.
Αν θέλετε να κατανοήσετε, μετέπειτα, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, πρέπει να έχετε καταλάβει την περιπέτεια των Σελτσουκιδών, την περιπέτεια του Αρτουκλού που προηγήθηκαν. Πρέπει να καταλάβετε το τόξο που εκτάθηκε απ’ την κεντρική Ασία ως την Ανατολία, το πώς αναμείχθηκαν με τους πολιτισμούς οι άνθρωποι που κινούνταν μες στο τόξο και τι είδους συνθέσεις δημιούργησε η ανάμειξη αυτή στην Ανατολία. Το πνεύμα της τάξης που λέμε οθωμανική δεν πρωτοπαρουσιάστηκε τον 16ο αιώνα. Αναδύθηκε από τη συνάντηση εκείνων των κινητικών ανθρώπινων στοιχείων και του σταθερού χώρου. Οι άνθρωποι κινήθηκαν από την κεντρική Ασία κατά μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα, αλλά έχτισαν νέες τάξεις στα μέρη που συνάντησαν. … Προϊόν μιας τέτοιας σύνθεσης –της σύνθεσης Ιράν-Τουράν- είναι οι Σελτσουκίδες. Δάσκαλος ή βεζίρης του Μελικσάχ, γιού του Αλπασλάν, ήταν ο Νιζαμούλ-μουλκ. Σύνθεση δύο πολιτισμών από τους οποίους ο ένας ήταν πιο κινητικός ό άλλος πιο εγκατεστημένος.
Ύστερα, η κινητικότητα αυτή δημιούργησε μεγάλες συνθέσεις στην Ανατολία. Το Μάρντιν είναι μια από τις συνθέσεις αυτές, η Μεσοποταμία είναι μια άλλη. Οι κοινότητες που έφεραν μαζί τους την κινητικότητα ενώθηκαν με τις εγκατεστημένες, εκείνες δηλαδή που κατοικούσαν εκείνη την εποχή εδώ και μαζί δημιούργησαν μεγάλους και ισχυρούς πολιτισμούς. Βγάλτε μια από αυτές [τις κοινότητες] εκτός ιστορίας κι έχετε εξολοθρέψει και την άλλη. Σταθερή ήταν η Μεσοποταμία, η Ανατολία του Ρουμ της εποχής εκείνης. Γι’ αυτό και το όνομα του Μεβλανά ήταν Μεβλανά Τζελαλεντίν Ρουμί. Γεννήθηκε στη Μπαλχ και μέσω Ιράν ήρθε και εγκαταστάθηκε στην Ανατολία. Επηρεάστηκε από τον πολιτισμό της Μεσοποταμίας. Και τις εποχές εκείνες οι άνθρωποι δεν χωρίζονταν σε τουρκομάνους, κούρδους, άραβες, ιρανούς, πέρσες. Δεν διαχωρίζονταν βάσει της εθνικότητάς τους. Ο τόσο ισχυρός πολιτισμός της Μεσοποταμίας αναδύθηκε μέσα από την ιστορική εμπειρία όλων των λαών που ζούσαν εδώ, των συροχαλδαίων, των γιελντανί, των κελντανί, των περσών και ίδρυσε μεγάλα κέντρα από την συνάντηση του με τα κινητικά και με βαθιές ρίζες τουρκικά και τουρανικά στοιχεία.
Η οθωμανική αυτοκρατορία αναδύθηκε τον 12ο – 13ο αιώνα επειδή κατάφερε να αξιοποιήσει τη σύνθεση αυτή, επειδή την ανέμειξε, ή, αλλιώς, επειδή υπήρχε ένας τέτοιος πολιτισμός εκεί, από μέσα του βγήκε η Οθωμανική αυτοκρατορία. Και γι’ αυτό οι οθωμανοί χρησιμοποίησαν την έννοια ‘αρχαίο’. Εννοούσαν τούτο: Εγώ μπορεί να μην ξέρω το χρώμα, τη φυλή, το δόγμα σας και ως κράτος δεν χρειάζεται καν να ξέρω. Όμως, όλοι σας, ως μέρος της ανθρωπότητας και ως προέκταση του αρχαίου είστε για μένα ιεροί. Γι’ αυτό ο σουλτάνος Μεχμέτ ο Πορθητής πλάι στο ‘σουλτάνος’ και το ‘χαγάνος’ –αργότερα προστίθεται το ‘χαλίφης’- χρησιμοποίησε χωρίς αναστολή τον τίτλο ‘καίσαρας των ρωμαίων’. Καίσαρας των Ρωμαίων. Γιατί βρισκόντουσαν εκεί. Γιατί εκεί που ήταν υπήρχε το Ιράν κι όλες αυτές οι διαφορετικές κουλτούρες. Με την αντίληψη αυτή, η έννοια ‘αρχαίος’ χρησιμοποιήθηκε για να ορίσει την τάξη που ένωσε όλους τους προς τα πίσω πολιτισμούς. Κι αυτός [ο Πορθητής] που κοιτούσε με το ίδιο μέτρο το μέλλον, ακριβώς επειδή κατανοούσε το αρχαίο, ονόμασε το κράτος αιώνιο κράτος [devleti ebed müddet], ρήση που σημαίνει την αντίληψη για ένα κράτος που θα διαρκέσει αιώνια. Το αιώνιο κράτος έπρεπε να βασίζεται σε ένα ριζωμένο αρχαίο.
Οι κουλτούρες που αναμείχθηκαν στα χώματα αυτά, βοήθησαν η μια την άλλη σε δύσκολους καιρούς. Στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν μιλάμε με τους ιρακινούς για την Κουτούλ-Αμάρα [σημερινή Ελ-Κουτ (160 χλμ από τη Βαγδάτη) που κατέλαβαν οι άγγλοι το 1915 και όπου ο οθωμανικός στρατός κατήγαγε ένδοξη μάχη εναντίον τους] συγκινούνται και αυτοί, συγκινούμαστε και εμείς. Διότι όταν τότε ο οθωμανικός στρατός πολεμούσε με τους άγγλους, στο στρατό εκείνο υπήρχαν όλοι -τούρκοι, κούρδοι, άραβες, συροχαλδαίοι, κελντανί, γιεζιντί. Αυτή είναι η ενότητα που αποτελεί το θεμέλιο της σημερινής τουρκο-ιρακινής φιλίας. Αυτή η ενότητα απέναντι στο πεπρωμένο.
Για το λόγο αυτό, σε ένα άλλο άρθρο μου, πάλι πριν να πάρω το σημερινό μου πόστο, είχα χρησιμοποιήσει μια έννοια πέρα από την έννοια της υπηκοότητας, την έννοια του ΄συμπατριωτισμού’, μια έννοια που από νομική άποψη μας περιζώνει όλους και σημαίνει ‘αυτούς που έχουν μοιραστεί την ίδια ιστορία’. Όποιοι δεν έχουν ζήσει μια κοινή ιστορία ακόμη κι αν είναι συμπατριώτες, όπως στη Γιουγκοσλαβία, δεν μπορούν να προσδώσουν νόημα στο ‘συμπατριωτισμό’. Η υπηκοότητα δημιουργεί νομικούς δεσμούς, η έννοια ‘αυτού που έχει μοιραστεί την ίδια ιστορία’ δημιουργεί κοινωνικούς δεσμούς, μείξεις. Για το λόγο αυτό η βάση της χώρας μας, της κοινωνίας μας, η μαγιά της, είναι πολύ ισχυρή. Με την ίδια λογική, με την ίδια προοπτική δημιουργήθηκε από την αρχή η Δημοκρατία μας.
Η Αλβανία στα Βαλκάνια σήμερα, ή, ας πούμε, το Αζερμπαϊτζάν στον Καύκοασο, η Βοσνία Ερζεγοβίνη, το Ιράκ, η Συρία είναι διαφορετικά κράτη –οι λαοί του Καυκάσου, οι λαοί των Βαλκανίων, οι λαοί της Μέσης Ανατολής είναι χωρισμένοι κατά διαφορετικά κράτη. Στην Ισταμπούλ όμως ή σε οποιαδήποτε άλλη μεγάλη πόλη μας, αν μπείτε σε μια πολυκατοικία μπορεί να δείτε ότι σε ένα πάτωμα μένει ένας αλβανός, στο άλλο ένας βόσνιος, ένας τσετσένος, ένας αζέρος. Όλοι αυτοί, επειδή είναι προϊόντα αυτής της ανάμειξης, είναι κατ’ εμάς, ισότιμοι πολίτες της Τουρκικής Δημοκρατίας. Κι επειδή συνδέονται μεταξύ τους με τα δεσμά αυτά –του ‘συμπατριωτισμού-, θα συνεχίσει η δημοκρατία μας, ο λαός μας, το κράτος μας να ζει ενωμένο ως όλο.
Επικαλούμενος την υπομονή σας, θα ήθελα να επισημάνω ακόμη μερικά σημεία κοιτώντας από αυτό το ιστορικό και φιλοσοφικό φόντο και λαμβάνοντας υπόψη τις αντανακλάσεις του φόντου αυτού στον οικουμενικό πολιτισμό.
Ναι, ο κόσμος χρειάζεται μια νέα τάξη.
Η νέα αυτή τάξη μπορεί να δημιουργηθεί με μια φιλοσοφική οπτική που θα φέρει εντός της τα στοιχεία που ανέφερα προηγουμένως σχετικά με το Μάρντιν. Ποιες θα πρέπει να είναι οι αρχές αυτής της νέας τάξης και ποιο ρόλο θα μπορούσε να παίξει στις αρχές αυτές η Τουρκία;
Πρώτον, η νέα αυτή τάξη πρέπει να είναι μια τάξη ‘δεκτική’, όχι απορριπτική. Δεν πρέπει να απορρίπτει καμιά χώρα, καμιά ήπειρο, κανένα λαό, κανένα χρώμα. Πρέπει να βασίζεται σε ταυτότητες που ‘είναι δεκτικές’. Όχι στους άξονες Ανατολή-Δύση, Βορράς-Νότος. Αντιθέτως, πρέπει να προσφέρει στέγη, να καλύπτει όλες τις ταυτότητες, όλους τους άξονες.
Τότε μόνο μπορεί να δημιουργηθεί μια τάξη που να ερίζει πως είναι οικουμενική. Προϋπόθεση μιας ‘δεκτικής’ τάξης είναι η δημιουργία μιας ενοποιητικής ταυτότητας.
Υπάρχουν σήμερα σε πάμπολλα μέρη του κόσμο μας συγκρούσεις ταυτότητας και απορριπτικές συμπεριφορές –οι απορριπτικές αυτές συμπεριφορές, μιας ομάδας λόγου χάρη, φέρουν μαζί και μέσα τους στην πραγματικότητα μια τάξη όπου δεν υπάρχει καμιά ισότητα.
Τώρα είμαστε μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Το σύστημα των ΗΕ πρέπει να είναι ‘δεκτικό’. Όλοι να αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται εκεί. Κανένας δεν πρέπει να απορρίπτεται.
Η Τουρκία ίσως να αποτελεί το πιο χτυπητό παράδειγμα αυτής της αρχής. Τίθενται διάφορες ερωτήσεις. Λένε λόγου χάρη για την Τουρκία ότι είναι γέφυρα ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, έτσι δεν είναι; Είναι, λένε επίσης, ρυθμιστικός παράγοντας ανάμεσα σε Βορρά και Νότο.
Απ’ τη μια μεριά, η Τουρκία υπερασπιστής της ανάμειξης Ανατολής-Δύσης και των διαφόρων πολιτισμών στο πρόγραμμα του Συνασπισμού των Πολιτισμών, απ’ την άλλη η Τουρκία άμεσος ανακλαστήρας των οικονομικών ανισοτήτων ανάμεσα σε Βορρά-Νότο ως μέλος των G-20.
Τι ακριβώς εκπροσωπούμε εμείς, δηλαδή;
Το ερώτημα αυτό μου έθεσε, σε μια συνάντηση που είχαμε, ένας πρώην γενικός γραμματέας του Υπουργείου μας. Θα ήθελα τώρα να το εκφράσω πιο καθαρά. Εμείς τους εκπροσωπούμε όλους. Γιατί ο αρχαίος πλούτος που έχουμε μας κάνει να συναντιόμαστε με όλους τους πολιτισμούς της Ανατολής, έχουμε πάρει κάτι από όλες αυτές τις κουλτούρες, ταυτόχρονα όμως, με την έννοια της πολιτικής κουλτούρας βρισκόμαστε στο κέντρο της Δύσης. Η υποψηφιότητά μας να γίνουμε μέλος της ΕΕ, οι επαφές μας στην Ασία, οι δεσμοί μας στη Μέση Ανατολή δεν είναι, με την έννοια αυτή, αντικρουόμενοι, αλλά δημιουργούν μια ολότητα. Γι’ αυτό όσο ‘γίνουμε δεκτικοί’ σε όλα αυτά, όσο πιο δραστικά κινούμαστε σ’ αυτά τα επίπεδα, τόσο πιο ενεργητικό ρόλο θα έχει η Τουρκία στην αναζήτηση της οικουμενικής τάξης.
Για ένα πράγμα να είστε βέβαιοι! Απ’ την σκοπιά αυτής της αρχής –της δεκτικότητας-, καμιά χώρα στον κόσμο δεν έχει την ιδιαιτερότητα της Τουρκίας να αντιπροσωπεύει την εμπειρία της ανθρωπότητας. Εμείς είμαστε σίγουροι γι’ αυτό και προχωρούμε στην εξωτερική μας πολιτική με αυτή την αυτοπεποίθηση.
Δεύτερο, αυτή η νέα τάξη πρέπει να είναι ‘συμμετοχική’.
Δηλαδή, αυτοί που πρόκειται να αποτελέσουν στοιχεία αυτής της τάξης πρέπει να λειτουργούν ίδια όπως η πόλη του Μάρντιν, όπου διαφορετικά στοιχεία έζησαν μαζί σε αλληλεπίδραση –το παγκόσμιο σύστημα μπορεί να επιβιώσει αποκλειστικά και μόνο αν είναι συμμετοχικό. Το σύστημα των ΗΕ, δεν είναι αρκετό να βασίζει τη λειτουργία του στα πέντε μόνιμα μέλη. Οι δομές που στηρίζονται στις πολιτικές εξισώσεις που δημιουργήθηκαν μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο χάνουν πλέον σιγά σιγά την βαρύτητα, την εγκυρότητά τους. Χρειάζεται να επιδειχτεί μια πιο συμμετοχική προσέγγιση. Είμαστε υποχρεωμένοι να αντιληφθούμε σωστά την αλλαγή της ευρω-κεντρικής δομής του 19ου αιώνα.
Θα ήθελα να αναφερθώ για άλλη μια φορά στο σημείο αυτό, στη σχέση ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση και το μοντερνισμό που ανέφερα πριν από λίγο. Όπως στους αρχαίους πολιτισμούς υπήρχε σχέση ανάμεσα στη νοοτροπία και την τάξη, ακριβώς το ίδιο συνέβη και την ώρα που αναδυόταν ο μοντερνισμός, από τον 14ο ως τον 18ο αιώνα, η μεταρρύθμιση, η αναγέννηση, οι μεγάλες διανοητικές επαναστάσεις, οι μεγάλες αλλαγές στη φυσική όπως η μηχανική του Νεύτωνα. Ως αντανάκλασή αυτών ο 19ος αιώνας έγινε ένας ευρω-κεντρικός αιώνας. Ο 20ος είναι ένας αιώνας με κέντρο τον Ατλαντικό.
Αλλά με την εμφάνιση της παγκοσμιοποίησης, ιδού, οι άνοδοι στην Ασία, οι νέες αναζητήσεις στη Λατινική Αμερική, οι αναδεύσεις στην Αφρική, μας δείχνουν ότι στον αιώνα που διανύουμε, αν καταστεί δυνατόν να δημιουργηθεί μια συμμετοχική τάξη, τότε μόνο θα εξασφαλιστεί μια παγκόσμια τάξη και όποιοι συντελεστές μπορέσουν να συνεισφέρουν στη συμμετοχική αυτή τάξη, αυτοί θα βγουν στο προσκήνιο ως σημαντικοί συντελεστές.
Εμείς ορίσαμε με την έννοια αυτή την ΕΕ ως στρατηγικό στόχο. Αλλά ποτέ δεν θα παραμελήσουμε τους δεσμούς μας στην Ασία, τις επαφές μας στη Μέση Ανατολή, τις ρίζες μας στα Βαλκάνια, ούτε τον Καύκασο και την Αφρική.
Γιατί όσο πιο συμμετοχικά μπορέσουμε να τους εκπροσωπήσουμε, στον ίδιο βαθμό θα μπορέσουμε να έχουμε λόγο στην παγκόσμια τάξη.
Θέλω να μοιραστώ μαζί σας ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα.
Πέρυσι, πριν από την συνάντηση των G-20, ήμασταν με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην Τανζανία. Ο Πρόεδρος της Τανζανίας ζήτησε μια χάρη από τον Πρόεδρο μας: ‘Η Αφρική δεν εκπροσωπείται όπως θα της άξιζε στους G-20, σας παρακαλούμε γίνετε εσείς εκπρόσωπός μας, εκπρόσωπος δηλαδή της Αφρικής στους G-20’.
Εκείνοι που δεν μπορούν να συμμετάσχουν στο παγκόσμιο σύστημα, εκείνοι που παραπονούνται για την ανισότητα του παγκόσμιου συστήματος, εκείνοι που περιμένουν μια φωνή να τους στηρίξει, στρέφουν το βλέμμα τους στην Τουρκία.
Για αυτό το λόγο η παρέμβαση του Πρωθυπουργού μας πέρσι για το θέμα της Παλαιστίνης, η δίκαιη κραυγή του, βρήκε ανταπόκριση όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Για το λόγο αυτό το νέο όραμα που θέλουμε να εγκαθιδρύσουμε στη Μέση Ανατολή βρίσκει απήχηση σε κάθε γωνιά του κόσμου. Την ώρα που η Μέση Ανατολή διαμελίζεται, εμείς με το όραμα που έχουμε διακηρύξει, που διαμορφώνεται με την ισχυρή πολιτική βούληση που εκφράζει ο Πρωθυπουργός μας, γινόμαστε οι εκφραστές ενός διαφορετικού οράματος. Η Τουρκία προχωρεί στη διαμόρφωση σχέσεων ‘ενοποίησης’ με τους γείτονές της. Κι αυτό είναι ένα θέμα που σας αφορά πολύ.
Υπογράψαμε, όπως γνωρίζετε, τον περασμένο μήνα 51 συμφωνίες με τη Συρία. 48 συμφωνίες με το Ιράκ. Ποιος είναι ο στόχος μας; Ο στόχος μας είναι ο ακόλουθος: να πάψουν το Μάρντιν, η Ούρφα, το Γκαζιαντέπ να είναι χωμένα σε μια γωνιά σαν πόλεις συνοριακές. Να συναντηθεί το Άντεπ με το Χαλέπι, το Μάρντιν με τη Μοσούλη, το Χαλέπι με την Λατάκεια και ακόμα πιο μακριά. Αυτή είναι η προσδοκία της τουρκικής κοινωνίας, αυτός είναι ο ορίζοντας της Τουρκίας.
Καθώς θα προχωράει η ‘ενοποίηση’ θα δούμε ότι αυτά που φαίνονται ως πολύ μεγάλες διαφορές, στην πραγματικότητα δεν είναι και τόσο μεγάλες διαφορές. Μοιραζόμαστε την ίδια κουλτούρα. Κοιτώντας από οποιοδήποτε σπίτι του Μάρντιν προς τη Μεσοποταμία είναι αδύνατο να δείτε πού αρχίζει το σύνορο ανάμεσα στην Τουρκία και τη Συρία. Η πεδιάδα αυτή απλώνεται και πάει, η πεδιάδα αυτή ήταν ενωμένη στη διάρκεια της ιστορίας, και έτσι θα είναι και στο εξής. Κανείς να μη σκέφτεται πως επειδή κάποιος σχεδίασε εκεί ένα σύνορο, ότι τα σύνορα θα είναι μόνιμα.
Και φυσικά θα σεβόμαστε τα σύνορα αλλά στα πλαίσια της φιλίας, ακριβώς όπως έγινε στην Ευρώπη, στην πορεία της δημιουργίας της ΕΕ, θα νοηματοδοτήσουμε αυτά τα σύνορα στο πλαίσιο της φιλίας. Θα φροντίσουμε ώστε να πάψουν τα σύνορα να είναι ‘τείχη’, θα τα μετατρέψουμε σε αληθινές ‘πύλες’ με την έννοια των συνοριακών πυλών. Η πύλη είναι για να εισέρχεται κανείς, η πύλη μένει ανοιχτή. Το τείχος δεν μπορείτε να το ανοίξετε. Έτσι ήταν ως τώρα το σύνορο Τουρκίας-Συρίας. Σαν να μην έφτανε που ήταν τείχος, είχε κιόλας ναρκοθετηθεί -για να προστατεύεται το τείχος. Λες και αυτοί που ζουν εκατέρωθεν αυτού του συνόρου θα ήθελαν να ζουν για πάντα χωριστά. Τώρα, οι νάρκες καθαρίζονται, άρχισαν να καθαρίζονται στο Νουσάϊμπιν (Νισυβύη). Το τείχος γκρεμίστηκε. Η Συρία και η Τουρκία αναμειγνύονται.
Όταν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Μπεσάρ Άσαντ στην Τουρκία και μετά τη συνάντησή του με τον Πρωθυπουργό μας, ανακοινώσαμε μαζί με τον Βελίντ Μουαλίμ την είδηση ότι ‘καταργήθηκε η βίζα’, πιστέψτε με το τηλέφωνό μου δεν σταμάτησε να χτυπάει. Λάβαμε συγχαρητήρια απ’ όλη τη Μέση Ανατολή και ιδίως από τις συνοριακές περιοχές των δύο χωρών. Η είδηση εορτάστηκε σαν να ήταν γιορτή. Το τι συνέβαινε πριν από δέκα χρόνια, το ξέρει καλά ο Χουλουσί μπέης, Γενικός Πρόξενος μας στο Χαλέπι την εποχή εκείνη, πώς κατά μήκος των συνόρων πετούσαν ο ένας απ’ τη μια κι ο άλλος απ’ την άλλη τα δώρα τους μέσα σε τσουβάλια –αίσχος. Αταίριαστη εικόνα για κοινωνία του εικοστού αιώνα… εικόνα αταίριαστη με το πολιτισμό μας που αίρει τις καταβολές του από τους αρχαίους χρόνους. Σήμερα οι εικόνες εκείνες δεν υπάρχουν πια. Πολλά άλλα θα πάψουν να υπάρχουν. Εμείς, δεν θέλουμε πολέμους στην περιοχή μας, δεν θέλουμε εντάσεις. Θέλουμε αδελφοσύνη και ειρήνη. Θέλουμε η χώρα μας και οι σχέσεις μας να γίνουν ένα όμορφο μοντέλο που θα διαδοθεί στη Μέση Ανατολή.
Όχι μόνο με τη Συρία και το Ιράκ, καταργήσαμε τη βίζα και με την Ιορδανία. Με το Ιράκ, Θεού θέλοντος, θα κάνουμε ακόμη πιο προωθημένα βήματα μετά τις εκεί εκλογές. Όταν είχα πάει στη Μοσούλη, πρώτος τούρκος υπουργός εξωτερικών που πήγαινε στην πόλη αυτή, με είχε υποδεχτεί ο νομάρχης Μοσούλης κι είχαμε ζήσει πολύ συγκινητικές στιγμές. Η Μοσούλη, η Αρμπίλ, το Κιρκούκ ως πέρα τη Βασόρα είναι μέρη όπου εξακολουθούμε να μοιραζόμαστε μυρωδιές και χρώματα. Ένας κάτοικος της Βασόρας θα μπορεί να σηκωθεί ένα πρωί και να φτάσει χωρίς καμιά δυσκολία ως την Εντίρνε [Αδριανούπολη]–σας το εγγυώμαι αυτό.
Ή πάλι, από την Υεμένη, που σήμερα θεωρείται ότι είναι μέσα σε κρίση, θα μπορεί να ξεκινάει κάποιος και να έρχεται μέσω Σαουδικής Αραβίας, Ιορδανίας και Συρίας. Η Υεμένη δεν είναι για μας χώρα μακρινή. Ξέρουμε τα τραγούδια της και την ιστορία της. Είναι ένας τόπος όπου είχαν πάει οι προπάπποι μας ένα αιώνα πριν. Ο πόνος της είναι δικός μας πόνος. Πείτε μου τώρα, είναι δυνατόν να κοιμάται ήσυχος ένας τούρκος υπουργός εξωτερικών όταν στην Υεμένη γίνονται αυτές οι συγκρούσεις;
Ό,τι αισθανόμαστε για την Υεμένη, το αισθανόμαστε και για τη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Το ίδιο αισθανόμαστε για τα βάθη της κεντρικής Ασίας. Δεν ξεχωρίζουμε τα μέρη αυτά. Χωρίς να μας νοιάζουν οι εθνοτικές καταβολές, θεωρούμε μέσα στα πλαίσια των ενδιαφερόντων μας κάθε κοινότητα που ‘έχει μοιραστεί μαζί μας την ίδια ιστορία’. Αυτό σημαίνει η αρχή της ‘συμμετοχικότητας’ που ανέφερα προηγουμένως. Δεν σκοπεύουμε να διαφεντέψουμε πάνω σε κανένα και δεν επιτρέπουμε να μας διαφεντεύει κανείς. Όμως, θα δώσουμε βαρύτητα και προσοχή ώστε η τάξη που θα δημιουργήσουμε να είναι μια τάξη όπου όλοι θα μετέχουν ισότιμα, όλοι τα συμβάλουν. Κι επιθυμούμε η οικουμενική τάξη να υιοθετήσει αυτή την αρχή της ‘συμμετοχικότητας’.
Τρίτη αρχή. Είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε ‘συνθετικοί’. Οι μονοδιάστατες, μονόχρωμες τάξεις δεν έχουν πιθανότητα επιβίωσης. Εξάλλου, αυτό που λέμε τάξη έχει νόημα μόνο αν συνδυάζει τα χρώματα. Σκεφτείτε ένα πίνακα που να έχει ζωγραφιστεί με ένα μοναδικό χρώμα. Ή βάλτε με το νου σας μια αρχιτεκτονική που να βασίζεται σε ένα απαράλλαχτο μοτίβο. Ένα κιλίμι που να μην περιέχει στο σχέδιο του παρά ένα μοναδικό στοιχείο. Τάξη θα πει διαφορετικότητες. Οτιδήποτε μονοδιάστατο μπορεί μετά από λίγο να γίνει αιτία σύγκρουσης.
Δικός μας στόχος είναι να γίνουμε εκφραστές κι εκπρόσωποι μιας φιλοσοφικής αντίληψης που συνδυάζει διαφορετικές εμπειρίες της ανθρωπότητας, που τις βλέπει ως μια σύνθεση και να αντικατοπτρίσουμε τη φιλοσοφική αυτή αντίληψη στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
Την ερχόμενη εβδομάδα θα πάω στην Κροατία. Θα πραγματοποιήσουμε την τριμερή συνάντηση Τουρκίας-Κροατίας Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Την άλλη μέρα θα πάω στο Βελιγράδι, όπου θα πραγματοποιήσουμε την συνάντηση Τουρκίας-Σερβίας-Βοσνίας Ερζεγοβίνης.
Γιατί γνωρίζουμε ότι αν θέλουμε να εγκαθιδρυθεί μιας καινούρια τάξη στα Βαλκάνια, πρέπει πρώτα να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε τις ‘συνθέσεις’. Να υιοθετήσουμε μια προσέγγιση όχι βασισμένη στις προκαταλήψεις, στις αναμνήσεις των πόνων του παρελθόντος, αλλά μια προσέγγιση που να κοιτάει προς το μέλλον, που να διαμορφώνει έναν ορίζοντα και να φέρνει κοντά τα διαφορετικά στοιχεία.
Τέλος, ένα άλλο μάθημα που η οικουμενική τάξη πρέπει να πάρει από τον αρχαίο πολιτισμό, είναι η υιοθέτηση από τον άνθρωπο μιας προσέγγισης που να βασίζεται στην ισότητα. Όχι στις διαφορές, όχι στις πολώσεις και τα ιεραρχικά καθεστώτα, αλλά ένα μέλλον όπου ο καθένας θα έχει την αξία του απλά γιατί είναι άνθρωπος, και καθένας θα κατευθύνει το μέλλον του στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης χωρίς τη χρήση οποιουδήποτε μέσου ισχύος. Δηλαδή, έχουμε την ανάγκη μιας συμμετοχικής, συνθετικής και βασισμένης στην ισότητα διεθνούς τάξης. Τα σημάδια μιας τέτοιας τάξης μπορούμε να τα βρούμε μόνο στα βάθη της ιστορίας της ανθρωπότητας. Είναι ευτυχές το γεγονός ότι ζούμε σε μια χώρα που εμπεριέχει τα κάθε είδους παρελθόντα της ιστορίας της ανθρωπότητας. Έχουμε μια εκπληκτική πείρα που βασίζεται από τον ελληνικό πολιτισμό ως την Μεσοποταμία, από τον ιρανικό πολιτισμό ως τις επιρροές από την Αίγυπτο, από το χαρμάνι που δημιούργησαν οι τεράστιες μετακινήσεις από τις Ινδίες και την Κίνα, από την γεμάτη δυναμισμό εμπειρία που έχει έρθει από τα Βαλκάνια και τον Καύκασο. Εκείνο που τώρα μας χρειάζεται κι εκείνο που θα αποτελέσει άξονα για την εξωτερική μας πολιτική, που θα αποτελέσει κίνητρο, καταφύγιο και εστιακό σημείο της ψυχολογίας μας είναι το αίσθημα της αυτοπεποίθησης.
Πιστεύουμε στην ιστορία από την οποία προερχόμαστε. Εμείς, ενσ
Και έχουμε εμπιστοσύνη σε εσάς, εμπιστευόμαστε τη δυνατή φωνή που φτάνει ως εμάς από όλα τα μέρη της Ανατολής, όλα τα μέρη της Βαλκανικής, τη φωνή που έρχεται από τα βάθη της ιστορίας, τη φωνή που θα στείλει μήνυμα στην ανθρωπότητα, γιατί εμπιστευόμαστε το Μάρντιν. Πιστεύουμε στο πνεύμα και την ψυχή του Μάρντιν. Το πνεύμα του Μάρντιν είναι το πνεύμα της Τουρκίας. Και το πνεύμα της Τουρκίας αποτελεί το κέντρο του πνεύματος που στο μέλλον πρόκειται να αποτελέσει το πνεύμα της παγκόσμιας τάξης. Με την αυτοπεποίθηση αυτή προσπαθούμε να ασκήσουμε την εξωτερική μας πολιτική. Σας ευχαριστούμε ξανά που μας φιλοξενήσατε. Και θέλω για άλλη μια φορά να τονίσω ότι όλο το Υπουργείο Εξωτερικών θα εξακολουθήσει να είναι στην υπηρεσία όλων των Μαρντινλίδων και ολόκληρου του λαού μας».